Werk en Werkloosheid - een Inleiding

Door Walter Block

2 april 2004

Nu er op in kranten en tijdens politieke campagnes constant over banen en werkloosheid wordt gesproken, wordt het tijd om ons eens te richten op de fundamenten en enkele bedrieglijke zaken op te helderen.

Wanneer men in de media leest dat “de opening van bedrijf XYZ 1000 nieuwe banen heeft gecreëerd”, doet iedereen een vreugdedans. Maar als bedrijf ABC haar deuren sluit en 500 banen zijn verloren, is iedereen droevig. De politicus die door het geven van een subsidie ABC kan redden van de ondergang, en daarmee de banen kan behouden, is bijna verzekerd van een wijdverspreide steun onder de bevolking.

Echter, banen garanderen niet uit zichzelf welzijn. Stel je voor dat het werk bestaat uit het graven van enorme gaten om ze vervolgens weer dicht te gooien? Wat gebeurt er indien werknemers goederen en diensten aanbieden die niemand wil afnemen? In de Sovjet-Unie, dat zichzelf op de borst sloeg iedereen een baan te verschaffen, waren veel banen simpelweg niet productief. Productie is alles, en banen zijn niets anders dan een middel om dat doel te bereiken.

"We moeten niet toestaan dat de overheid banen creëert want anders verliezen we goederen en diensten die anders geproduceerd zouden worden."

Neem nou de Zwitserse familie Robinson die is beland op een onbewoond eiland. Hebben zij banen nodig? Natuurlijk niet, zij hebben voedsel nodig, kleding, onderdak en bescherming tegen wilde dieren. Elke baan die gecreëerd wordt is een afname van de beschikbare hoeveelheid arbeid. Het werk moet verdeeld worden, opdat de markt zoveel mogelijk producten kan voortbrengen uit de schaarse hoeveelheid arbeid, kapitaal en natuurlijke rijkdommen.

Hetzelfde geldt voor onze samenleving. Het aanbod van arbeid is beperkt. We moeten niet toestaan dat de overheid banen creëert want anders verliezen we goederen en diensten die anders geproduceerd zouden worden. We moeten onze kostbare arbeid bewaren voor de belangrijke zaken die nog gedaan moeten worden.

Laten we ons eens een wereld voorstellen waarin radio’s, pizza’s, modieuze schoenen en alles wat we maar wensen als manna uit de hemel op ons zullen neerdalen. Willen we graag banen hebben in dit Utopia? Nee, wij zullen onszelf toewijden aan andere taken – studie, genieten van de zon etc – die wij doen voor het intrinsieke plezier dat zij ons leveren.

In plaats van het vereren van banen omdat zij banen zijn, moeten wij ons afvragen waarom banen zo belangrijk zijn. Het antwoord is dat wij leven in een omgeving van economische schaarste en wij moeten werken om te leven en te bloeien. Om deze redenen moeten we alleen blij zijn wanneer we weten dat deze banen zaken voortbrengen waar mensen ook daadwerkelijk waarde aan hechten, oftewel willen kopen met hun eigen zuurverdiende geld. Dit is iets dat slechts door de vrije markt bewerkstelligd kan worden en zeker niet door bureaucraten en politici.

Maar hoe zit het nu met werkloosheid? Wat als mensen wel willen werken, maar geen baan kunnen krijgen? In bijna elk geval kan de overheid als schuldige worden aangewezen voor een tekort aan banen.

Minimumloon. Het minimumloon vereist dat de lonen worden vastgesteld op een door de overheid bepaald niveau. Om aan te geven hoe schadelijk dit is gebruiken we een analogie uit de biologie: sommige dieren zijn zwakker dan andere. Het stekelvarken, bijvoorbeeld, kan zich niet verdedigen zonder zijn stekels, het hert is kwetsbaar zonder zijn snelheid.

In de economie zijn er ook mensen die relatief zwakker zijn. Gehandicapten, jongeren, minderheden, ongeschoolden – het zijn allen zwakke economische actoren. Maar, net als zwakke dieren in de biologie, hebben zij een compenserend voordeel: de mogelijkheid om voor lagere lonen te werken. Als de overheid hun deze mogelijkheid ontneemt door de lonen dwingend vast te stellen, is het net alsof het stekelvarken van zijn stekels wordt ontdaan. Het resultaat is werkloosheid, die resulteert in eenzaamheid, isolatie en afhankelijkheid.

Neem het voorbeeld van een jonge, ongeschoolde persoon zonder noemenswaardige kennis, wiens productiviteit $2.50 is per uur op de markt. Wat zal er nu gebeuren indien er een wet wordt aangenomen die zegt dat hij $5 betaald moet worden? De werkgever die hem aanneemt verliest $2.50 per uur.

Of neem een man en een vrouw met beiden een productiviteit van $10 per uur, en veronderstel dat de man $10 per uur krijgt en de vrouw $8, bijvoorbeeld door discriminatie. Het is net alsof de vrouw een klein bord op haar voorhoofd heeft dat zegt, “neem mij aan en verdien een extra $2 per uur.”

Dit maakt haar een begerenswaardige werknemer, zelfs voor een seksistische baas. Wanneer een wet echter voorschrijft dat zij hetzelfde moet ontvangen als de man, kan de werkgever zich overgeven aan zijn discriminatoire neigingen en haar niet aannemen, zonder dat het hem iets kost.

Vergelijkbare waarde. De overheid krijgt ineens het prachtige idee dat zusters en vrachtwagenchauffeurs hetzelfde betaald moeten krijgen omdat hun baan “intrinsiek” dezelfde waarde heeft. Zij eist dat het loon van zusters tot hetzelfde niveau opgetrokken wordt, wat leidt tot werkloosheid onder vrouwen.

Werkomstandigheden. Wetten die voorschrijven dat werkgevers bepaalde werkomstandigheden dienen te creëren veroorzaken ook werkloosheid. Immigranten die fruit en groenten plukken moeten bijvoorbeeld warm en koud stromend water hebben en moderne toiletten in de woningen die de werkgevers voor hen verzorgen. Economisch gezien is dit gelijk aan loonwetgeving omdat, gezien vanuit de werkgever, werkomstandigheden bijna niet te onderscheiden zijn van lonen. En wanneer de overheid hem dwingt meer te betalen, zal hij minder mensen kunnen aannemen.

"Vakbonden hebben als belangrijkste bestaansreden het tegengaan van competitie. Zij zijn een door de overheid beschermd kartel, net als elk ander."

Vakbonden. Wanneer de overheid besluit bedrijven te dwingen alleen vakbondsleden aan te nemen, discrimineert zij niet-leden, wat erin resulteert dat de laatste groep een groot nadeel heeft of permanent werkloos is. Vakbonden hebben als belangrijkste bestaansreden het tegengaan van competitie. Zij zijn een door de overheid beschermd kartel, net als elk ander.

Bescherming werkgelegenheid. Arbeidsbeschermende wetgeving, die eist dat werknemers alleen ontslagen kunnen worden na een rechtmatig proces, is bedoeld om werknemers te beschermen. Echter, wanneer de overheid tegen een werkgever zegt dat hij een werknemer koste wat kost in dienst moet houden, zal hij niet snel geneigd zijn hem überhaupt aan te nemen. Deze wet, die werknemers lijkt te beschermen, zorgt er in werkelijkheid voor dat mensen niet aan de bak kunnen komen. Dit is ook het gevolg van belastingen en sociale premies, die de kosten voor bedrijven doen stijgen en hen ontmoedigt meer mensen in dienst te nemen.

Sociale premies. Premies zoals die voor de AOW leggen hoge monetaire en administratieve kosten op bedrijven waarbij de marginale kosten voor nieuwe werknemers drastisch omhoog gaan.

Werkloosheidsverzekering. De staatswerkloosheids verzekering en bijstand veroorzaken werkloosheid door het subsidiëren van luiheid. Als men een bepaald gedrag subsidieert – in dit geval niet werken – krijgen we er meer van.

"Een vrouw in Florida die vanuit haar eigen huis soep uitdeelde aan de armen is recentelijk nog gesloten omdat ze zonder vergunning een restaurant runde."

Verlenen vergunningen. Voorschriften en vergunningen veroorzaken ook werkloosheid. De meesten van ons weten dat als je dokter of advocaat wilt zijn, je een vergunning nodig hebt. Weinigen weten daarentegen dat fokkers van fretten, valkeniers en aardbeientelers ze ook nodig hebben. In werkelijkheid reguleert de overheid meer dan 1000 beroepen in alle 50 staten. Een vrouw in Florida die vanuit haar eigen huis soep uitdeelde aan de armen is recentelijk nog gesloten omdat ze zonder vergunning een restaurant runde. Veel armen zijn als resultaat ook nog eens hongerig.

Wanneer de overheid een wet aanneemt waarin staat dat bepaalde banen niet mogen worden uitgeoefend zonder vergunning, bouwt zij een wettelijke barrière voor toetreding. Waarom is het illegaal voor eenieder die zijn geluk wil beproeven met het knippen van haar? De markt zal de consumenten van alle nodige informatie voorzien.

Dus, als de overheid een wettelijke status schenkt aan een beroep en een wet aanneemt tegen concurrentie, creëert zij werkloosheid. Wie lobbiet nou juist het hardst voor wetgeving die mensen verbiedt zomaar iemand te knippen? De kappersindustrie – niet om de consument tegen slechte kapsels te beschermen, maar zichzelf tegen concurrentie.

Venten. Wetten tegen straatventers weerhouden mensen ervan voedsel en producten te verkopen aan mensen die ze willen. In steden als New York en Washington, D.C., zijn de meest luidruchtige voorstanders van wetgeving tegen straatventers de gevestigde restaurants en winkels.

Kinderarbeid. Er zijn vele banen waar weinig training voor nodig is – grasmaaien bijvoorbeeld – die perfect zijn voor jonge mensen die wat geld willen verdienen. Naast een zakcent, leert het hun ook wat een baan is, hoe met geld om te gaan en hoe te sparen en misschien zelfs te investeren. In de meeste plaatsen echter discrimineert de overheid tegen tieners en weerhoudt hen ervan te participeren in het systeem van de vrije markt. Kinderen mogen niet eens een limonadekraampje hebben op de hoek van een straat.

De Centrale Bank. Door het veroorzaken van de bedrijfscyclus, zorgt de geldcreatie van de centrale bank voor werkloosheid. Inflatie zorgt niet alleen voor prijsstijgingen, het zorgt ook voor een misallocatie van arbeid. Tijdens de boom-fase van de cyclus nemen bedrijven nieuwe werknemers aan, van wie velen komen van andere bedrijven, gelokt door hoger loon. Deze banksubsidie duurt slechts tot de omslag, waarna werknemers worden ontslagen en vervangen.

De vrije markt. Natuurlijk, de vrije markt is geen Utopie. We leven in een wereld met verschillen in intelligentie en vaardigheden, van veranderende voorkeuren en met imperfecte informatie, welke kunnen leiden tot tijdelijke, door de markt gegenereerde werkloosheid, door Mises “catallactisch” genoemd. Sommigen kiezen wellicht ook voor werkloosheid terwijl zij wachten voor een baan die beter betaald.

Maar, als samenleving kunnen wij ervoor zorgen dat iedereen die wil werken de kans daarvoor krijgt door het herroepen van wetgeving op het gebied van minimumloon, vergelijkbare waarde, arbeidsomstandigheden, verplicht vakbondslidmaatschap, baanbescherming, belasting, sociale premies, bijstand, reguleringen, vergunningen, straatventen, kinderarbeid en geldcreatie door de overheid. Het pad naar nuttige banen is de vrije markt.

Walter Block

Dit artikel verscheen eerder (9 Maart) op Mises.org en werd vertaald door Bas Jonker.