15 september 2003
Politieke correctheid manifesteert zich op velerlei terreinen, waaronder bijvoorbeeld de vrouwenemancipatie of het milieu, maar komt het duidelijkst tot uiting op het gebied van de multiculturele samenleving; negatieve dingen roepen over allochtonen lijkt welhaast het grootste taboe te zijn.
Zoals in het themanummer over politieke correctheid van het filosofische tijdschrift Krisis (1997) staat vermeld, hebben de media zich, wat de berichtgeving omtrent de problematische kanten van de multiculturele samenleving betreft, lange tijd gehuld in stilzwijgen. Negatieve kanten van een multiculturele samenleving werden veelal verzwegen en wat er aan artikelen verscheen, bestond grotendeels uit jubelberichten, door columnist Theo van Gogh ook wel de 'grote multi-culti-oki-doki-show' genaamd.
De laatste jaren echter, zijn er vele debatten en lezingen waarin wordt ingegaan op de talrijke problemen die een multiculturele samenleving met zich meebrengt. In het NRC Handelsblad van 29 januari 2000 verscheen een essay van publicist Paul Scheffer over 'het multiculturele drama'. Openlijk kan er nu in de media worden vermeld dat 'het niet goed gaat met de integratie van allochtonen'. En zonder schaamte kan er tegenwoordig worden geuit dat 'een onevenredig groot aandeel van de criminaliteit veroorzaakt wordt door allochtone jongeren'.
Enig tegenwicht in de toenemende incorrectheid wordt geboden door columniste Elsbeth Etty. In de Abel Herzberglezing (Trouw, 24-9-2002) hield zij een pleidooi voor politieke correctheid. Etty beweert dat 'de linkse kerk een verzinsel is, een spookbeeld'. In haar lezing zegt ze dat niet de politieke correctheid het debat omtrent de multiculturele samenleving in de weg staat, maar juist de politieke incorrectheid: 'Zodra je protesteert tegen het gebruik van negatieve generalisaties over criminele asielzoekers of Marokkaanse criminelen, kortom tegen de stigmatisering van bevolkingsgroepen, heet het dat je probeert de criminaliteit onder asielzoekers, of de door groepen Marokkaanse jongeren veroorzaakte onveiligheid, onbespreekbaar te maken. In werkelijkheid wordt juist met dit soort beschuldigingen het debat belemmerd: het volstaat de ander als 'politiek correct' of als een soort kerkelijke inquisiteur neer te zetten.' Verder beweert de columniste dat het 'aantoonbaar niet waar is dat in de Nederlandse media over het algemeen onvoldoende aandacht is geschonken aan de problemen en spanningen die de komst van grote groepen immigranten met zich heeft meegebracht.' 'Het bestaan van zo'n taboe in de media is dan ook een mythe.'
Feit is dat nu de multiculturele samenleving zo'n populair issue is, ook de media zich genoodzaakt zien hieraan meer aandacht te besteden. De vraag is dan of de media meegaan met de sfeer van het multiculturele drama (en hiervan wellicht de aanstichter zijn, zoals het NRC dat het essay van Scheffer plaatste), of dat zij proberen hier juist een tegenwicht in te bieden? De een vindt dat journalisten geen blad voor de mond moeten nemen en problemen met allochtonen niet meer moeten verbloemen. De ander is bang dat deze openheid leidt tot een grotere tweedeling in de samenleving tussen autochtonen en allochtonen.
Dit onderzoek stelt zich ten doel meer duidelijkheid te verschaffen over het politiek correcte gehalte van een aantal Nederlandse dagbladen en of dit gehalte aan verandering onderhevig is. Wat is politieke correctheid eigenlijk? Zijn sommige kranten politiek correcter dan andere? Is de mate van politieke correctheid in de loop van de jaren negentig daadwerkelijk afgenomen?