De Informatiemaatschappij

Door Sjef Roark

12 april 2004

Terwijl de laatste toevlucht van een vrije economie de deurwaarder is, is de laatste sanctie van een geleide economie de beul. - W. Röpke, econoom van de Oostenrijkse School

De "informatisering van de maatschappij" is momenteel een van de meest ingrijpende wereldwijde ontwikkelingen van het individualistische tijdperk. Het internet is binnen ieders bereik. De huidige kinderen spelen in plaats van busje-trap met hun Nintendo spelcomputer. Op de lagere school krijgen zij al tekstverwerking en eenvoudig programmeren. Als zij op de middelbare school zijn aangekomen hoeven zij niet meer naar een House Party om op XTC te trippen, aangezien Virtual Reality [13] tegen die tijd in ruime mate voor de consumentenmarkt gereed zal zijn. De kantoren staan vol met computers, en op de werkvloer hebben robots al lang hun intrede gedaan. Diverse huishoudrobots zijn al in ontwikkeling.

Dit proces is niet meer te stoppen. Zelfs als een dictatoriale regering de informatiemaatschappij zou willen verbieden, zou de informatiemaatschappij op de zwarte markt blijven floreren. De zwarte markten waren immers nergens zo groot als in de strengste communistische dictaturen. Deze dictaturen, zoals momenteel China, kunnen door controle op providers redelijk veel informatie afschermen, maar toch niet alles. Individuen moeten alleen meer moeite doen om verboden informatie te krijgen, zodat het informatietijdperk slechts wat langer op zich zal laten wachten.

Big Brother is watching you!

Interessant is de vraag in hoeverre de overheid de informatiemaatschappij kan gebruiken om de vrijheid te verkleinen. Een van de punten waarop de overheid goed scoort is het in de gaten houden van haar "onderdanen", hetgeen wel eens doet denken aan Orwell's pessimistische toekomstbeeld "1984". In Nederland worden grote percentages van de telefoongesprekken afgeluisterd door politie en BVD. Ook fax- en emailberichten worden afgeluisterd. Zelfs wanneer u uw telefoon niet gebruikt, kan de overheid luisteren welke gesprekken u voert, doordat het microfoontje in uw telefoon aangesloten blijft (hiertegen is beveiliging verkrijgbaar).

Een ander gevolg van de informatiemaatschappij is dat de overheid allerhande bestanden wil gaan koppelen. Het ideaal is dat men na het invoeren van uw sofinummer, met een enkele druk op de knop, uw gehele fiscale boekhouding (uw inkomsten en uitgaven door de jaren heen) tezamen met uw gehele arbeidsverleden, direct kan worden uitgeprint.

Big Brother tegenwerken

Een typisch gevolg van het informatietijdperk is dat mensen van alles proberen om aan de regels en het toezicht te ontsnappen. Een van de verdedigingsmethoden tegen afluisteren door de overheid, is het coderen van berichten, zodat de overheid ze niet kan ontcijferen. De overheid heeft hierop gereageerd door erover na te denken om het coderen van berichten te verbieden.

Veruit het belangrijkste dat de overheid tegenhoudt, is echter de veelheid aan informatie. De mensen zenden zoveel informatie naar elkaar, dat de overheden eenvoudigweg niet het vermogen hebben om al deze informatie te verwerken. Het ambtenaren-apparaat is er niet groot genoeg voor, en het systeem is inefficiënt en werkt zichzelf tegen. Aangezien de informatiestroom met duizelingwekkende snelheid toeneemt, krijgt de overheid juist steeds minder greep op de mensen, in plaats van meer.

Cyber Bucks

De meest interessante ontwikkeling is wellicht de opkomende trend van de cyber bucks. Om dit systeem te begrijpen zal ik eerst uitleggen wat LETS is, hetgeen niets met computers te maken heeft.

Er bestaat een ruilsysteem buiten het geld om, dat bekend staat onder de naam LETS (waar de actiegroep Strohalm in de meeste grote steden, zoals Utrecht en Amsterdam, zich mee bezig houdt). In plaats van de normale verkoop "geven" mensen dingen aan elkaar. Iedereen heeft dan een "rekening" aan punten. Bij de "koper" verdwijnen bij de transactie punten die er bij de "verkoper" bijkomen. Op deze wijze komt een alternatieve economie op grond van een puntenstelsel van de grond. Allerlei goederen en diensten worden zo geruild buiten de invloed van overheid en fiscus om.

Een dergelijk puntenstelsel kan men natuurlijk ook op internet of een ander netwerk zetten. Mensen kunnen dan over de hele wereld informatie aan elkaar verkopen via een puntensysteem op internet. Deze punten heten dan cyber bucks. Mensen kunnen ook buiten het internet allerlei goederen kopen en verkopen met een chip-knip op basis van cyber bucks. Thuis kun je je chip-knip dan weer opnieuw vullen met je internet aansluiting. Er kunnen natuurlijk heel veel puntenstelsels naast elkaar bestaan. De betrouwbaarste, snelste en voordeligste stelsels die de meeste privacy bieden vinden natuurlijk de meeste deelnemers. Bestellingen van goederen en voedsel via internet zal dan vaak op basis van voorafbetaling in cyber bucks zijn.

De diensten op internet worden doorgaans gefinancierd door middel van reclame. Zo kan de dienstverlening van internet zelf worden gefinancierd. Als gevolg van de concurrentie zullen veel systemen overgaan op puntendekking, in de vorm van goud of aandelen, om inflatie te voorkomen.

Allerhande pin-passen, nieuwe soorten credit cards en chip-knips zullen vervolgens hun intrede doen, zodat het geld zoals we dat nu kennen volledig zal verdwijnen. De veelheid aan informatiestromen en puntenstelsels zal zo groot worden dat de overheid de stroom niet meer kan controleren. Dit temeer omdat alle geldstromen uit veiligheidsoverwegingen worden gecodeerd, zodat de belastingdienst de geldstromen niet kan ontcijferen, en zelfs niet kan weten of het een geldstroom betreft. Daardoor wordt de zwarte markt zo groot, dat iedereen er gemakkelijk gebruik van kan maken. De belastingdienst zal dan andere wegen moeten vinden om belasting te heffen. Een winkelier kan bijvoorbeeld worden aangeslagen op grond van zijn voorraden aan goederen. De winkelier kan er dan een dubbele boekhouding op na houden, en bijvoorbeeld over de goederen in voorraad te zeggen dat deze voorraad daar al jaren ligt. Het zal dan ook raadzaam zijn om vaak kleine bestellingen te doen in plaats van in een keer veel, zodat de voorraad klein blijft. Dan zou de belastingdienst bij de producenten belasting kunnen heffen. Ze kunnen de productiecapaciteit van een fabriek schatten, en een belasting per product heffen. De fabrieken moeten dan op papier heel weinig mensen in dienst hebben, zodat ze kunnen verklaren dat ze een hele lage productie draaien. De belastingdienst kan mensen in kantoren tellen, en daar belasting over heffen. De kantoren zullen daarom de medewerkers laten thuiswerken. Ze loggen in op het netwerk van het bedrijf van achter hun PC thuis. Tenslotte kan de fiscus mensen belasting laten betalen op grond van de eigendommen die ze hebben. Maar dit schatten zal niet meevallen, omdat je veel dingen goedkoop hebt kunnen kopen. De fiscus kan zich dan beperken tot de grootte van het huis en de grootte van de auto. Zodat mensen klein gaan wonen en in kleine auto's gaan rijden. Kortom, zonder de geldtransacties te kunnen waarnemen, zal de fiscus in erg veel gevallen achter het net vissen. Op ondernemingen in informatie-diensten (een toenemend percentage van de economie) heeft de belastingdienst helemaal geen grip meer; zij kunnen geheel zwart aan het werk gaan. Zowel de informatie als de betaling kunnen immers geheel gecodeerd via het internet worden gezonden.

Het is voor een faillissement van de overheid niet nodig dat de hele economie zwart wordt. Het is voldoende als de inkomsten erg veel lager worden dan de uitgaven. Volgens sommige theorieën mist de overheid uiteindelijk veel te veel inkomsten als gevolg van de informatiemaatschappij, en gaat failliet. In ieder geval is deze zwarte economie een vrije-markt economie, waarop dus al heel veel diensten kunnen worden aangeboden buiten de overheid om. De verbondenheid met de overheid wordt hierdoor verder verminderd. Dit is vergelijkbaar met de verminderd ervaren noodzaak van de publieke omroepen, nu blijkt dat men ook naar leuke programma’s kan kijken op commerciële zenders (die kennelijk geen subsidie nodig hebben).

In een dusdanig individualistische maatschappij waarin mensen bevrijd zijn van collectivistische waandenkbeelden, en de mensen daarom massaal hun vertrouwen in de overheid verliezen, zal genoeg politiek stemgedrag tegen de overheidsmethode gericht zijn. De politieke partijen zullen dus steeds meer in liberale richting opschuiven om hun kiezers te blijven behouden, en er zullen steeds liberalere partijen ontstaan, die vervolgens weer verkiezingen winnen. Uiteindelijk zal er een partij aan de verkiezingen meedoen die de overheid volledig gaat privatiseren, en zodoende het werkelijk individualistische tijdperk zal inluiden. In het volgende hoofdstuk behandel ik meer redenen waarom de individu genoeg vertrouwen in de vrije markt zal krijgen, en vervolgens de methode van overheidsfinanciering zal afwijzen.