Taalpolitie

Door Henry Sturman

2 juli 2003

Op deze webpagina staat een overzicht van woorden die in Amerikaanse schoolboeken vermeden dienen te worden, omdat ze weleens aanstootgevend zouden kunnen zijn. De lijst is een compilatie van verschillende richtlijnen van uitgevers en overheidsinstellingen. Deze taalpolitie is eigenlijk een tot in het absurde doorgeschoten vorm van politieke correctheid. Je mag niks zeggen wat ook maar in de verste verte zou kunnen worden geïnterpreteerd als discriminerend, stigmatiserend, bevooroordeeld of ongevoelig.

Om te beginnen zijn er de pure eufemismen, die eigenlijk niks veranderen aan wat er wordt gezegd. Zo moet "deaf" worden vervangen door "a person with loss of hearing", "the blind" door "people who are blind" en "the elderly" door "older people". Bij eufemismen treedt altijd een soort inflatie op. Als er een nieuw woord voor iets wordt bedacht, dan wordt het nieuwe woord steevast na verloop van tijd op haar beurt stigmatiserend, waardoor er weer een nieuw eufemisme nodig is. Die woordvervanging kan oneindig lang doorgaan. Zo was vroeger "mentally ill" al een soort eufemisme voor "crazy". Nu is ook dat verboden en moet het "person with a mental or emotional disability" worden. Negers werden vroeger "niggers" genoemd, toen "negros", toen "blacks" en tegenwoordig "African Americans".

Ironisch genoeg is juist het continu vervangen van woorden door eufemismen eigenlijk een vorm van stigmatisering. Blanken werden bijvoorbeeld altijd al "white people" genoemd. Blijkbaar is er met blanken niet mis en dus hoeft er ook geen nieuw woord voor te worden verzonnen. Met zwarten is blijkbaar wel iets mis, anders zou het woord ervoor niet steeds na verloop van tijd als stigmatiserend worden gezien.

Verder zijn er woorden die vervangen moet worden, omdat ze bijvoorbeeld seksistisch zijn. Zo moet het woord "heroine" worden vervangen door "hero". Dit is een grappige omwenteling ten opzichte van vroeger. Toen werd juist het gebruik van vrouwelijk woorden gepredikt, omdat de mannelijke woorden seksistisch waren. Nu is juist het vrouwelijke woord seksistisch, terwijl het mannelijke woord als sekseneutraal wordt gezien. Behalve natuurlijk als het woord expliciet mannelijk is. Zo moet "founding fathers" worden vervangen door "the founders" of "the framers". Het feit dat de opstellers van de onafhankelijkheidsverklaring en de grondwet allemaal mannen waren, is blijkbaar geen excuus. En "Adam and Eve" moet worden vervangen worden door "Eve en Adam", om aan te geven dat de man niet belangrijker is dan de vrouw.

Politiek incorrect

Voor een aantal woorden is geen vervanging. Die concepten zijn blijkbaar zo door en door slecht dat ze helemaal zijn verboden. Voorbeelden: "God", "devil", "hell", "western" en "dialect" (etnocentrisch). Vermakelijk is dat sommige woorden wel zijn toegestaan, mits ze niet gebruikt worden voor groepen waarbij dat stigmatiserend is. Zo mag het woord "drunken" wel gebruikt worden, maar het mag niet gebruikt worden voor indianen. Maar alcoholisme komt juist veel voor onder indianen in Amerika. Blijkbaar is het zo dat juist omdat dronken indianen veel voorkomen, je het niet mag hebben over dronken indianen. Zo wordt taal een instrument om de waarheid te ontkennen.

De illustraties in schoolboeken die vermeden dienen te worden volgen hetzelfde patroon: juist associaties tussen groepen en negatieve dingen die in werkelijkheid veel voorkomen zijn verboden. Voorbeelden:

• meisjes afgebeeld als vreedzaam, emotioneel en warm
• jongens als sterk, ruw en concurrerend
• mannen en jongens afgebeeld als groter dan vrouwen
• vrouwen afgebeeld als lerares, moeder, verpleegster of secretaresse
• negers die in een sloppenwijk wonen
• een indiaan die op een reservaat woont
• Aziaten als heel intelligent en goed op school
• Latijns-Amerikanen als warmbloeding, expressief en emotioneel
• ouderen als zwak, ziek of afhankelijk

Kortom, het moderne schoolboek als een politiek correct sprookjesboek. De richtlijnen betreffen niet een directe wettelijke plicht, maar zijn vooral een vorm van zelfcensuur van uitgevers. Aan de andere kant is het feit dat overheidsinstellingen dit soort richtlijnen ook maken wel verontrustend. Gezien het feit dat het schoolsysteem grotendeels een monopolie is van de staat, zou het best kunnen dat de overheid daarmee toch een grote invloed heeft op de schoolboeken die afzonderlijke scholen kiezen. En de particuliere uitgevers passen zich vervolgens aan de vraag aan en produceren dus politiek correcte boeken.

Helaas lijkt het er op dat men een hele generatie ultrapolitiek correcte kinderen probeert te creëren. Gelukkig maar dat er buiten de schoolboeken nog een echte wereld is en dat kinderen uiteindelijk slim genoeg zullen zijn om het onderscheid te maken tussen fantasie en werkelijkheid. Maar helaas zal waarschijnlijk toch een deel van deze politiek correcte mentaliteit blijven hangen. Mensen worden nou eenmaal behoorlijk beïnvloed door wat ze van anderen leren, vooral in hun jeugd. En het moge duidelijk zijn dat politieke correctheid geen toonbeeld van tolerant denken is, maar precies het omgekeerde.

Sinds jaar en dag komt bijna alles uit Amerika, zowel op technologisch als op cultureel gebied. Zowel goede dingen (zoals McDonalds, jeans, Holywood films, vrijheidsfilosofie) als slechte dingen (zoals McDonalds, "positieve" discriminatie, politieke correctheid). Gelukkig denk ik niet dat de taalpolitie al te veel voet aan de grond in Nederland zal krijgen. Daar zijn wij Nederlanders te nuchter voor. Hoop ik.

Henry Sturman

Gerelateerde links:
- Verboden woordenlijst
- Education after the culture wars
- Cursus "Politiek Correct Bewustworden"
- In de naam van de vrouw, de homo en de allochtoon