Speech conferentie 2003

Door Frank Karsten

26 juni 2003

Toen ik begon met Meervrijheid had ik wat betreft de website (dat was het enige dat er was) een duidelijk idee voor ogen. Een actuele, interactieve, toegankelijke website met een scala van prikkelende ideeën, achtergronden, feiten, en schrijvers. Er was toen weinig animo voor, men keek voorzichtig de kat uit de boom, maar ik had duidelijk het idee dat er behoefte was aan een gestructureerde website waarop op een coherente manier verschillende onorthodoxe meningen aan de man gebracht werden.

De website Meervrijheid bestaat nu exact anderhalf jaar. In die tijd is het aantal pagina's opgelopen tot 700 en het aantal bezoekers tot bijna 1000 per dag. Meervrijheid lijkt daarmee een van de belangrijkere politieke sites op het Nederlandse deel van het internet. En de groei in bezoekersaantallen gaat nog steeds door.

Maar een organisatie als Meervrijheid kan uiteraard niet volstaan haar ideeën alleen te propageren via het relatief onpersoonlijke internet. Vorig jaar werd dan ook de eerste Meervrijheid bijeenkomst gehouden. En vandaag zijn rond de 100 mensen bijeen om elkaar te ontmoeten, van gedachten te wisselen en te luisteren naar diverse sprekers. Zowaar een duidelijke vooruitgang.

Waar staat Meervrijheid voor?
De naam zegt het al: Meervrijheid staat voor meer vrijheid. Maar vrijheid is een verwarrend begrip. Vrijheid is een term waarvan verschillende definities bestaan. Zo zien de links-liberalen vrijheid zoals de Verenigde Naties die zien in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Hoewel die verklaring bol staan van de tegenstrijdige rechten wordt er zelden op gewezen dat je niet zowel het recht op onderwijs kunt bieden als wel het recht om niet beroofd te worden. Het recht op onderwijs houdt namelijk in dat mensen hun geld onvrijwillig moeten afstaan om anderen van onderwijs te voorzien. Het is het een of het ander maar beide rechten zijn moeilijk te garanderen.

Vrijheid zoals Meervrijheid die ziet is het ontbreken van dwang. De vrijheid die gemakkelijk wederzijds kan zijn. Het recht om met rust gelaten te worden. Menselijke transacties dienen met wederzijdse vrijwilligheid te geschieden. En dit vertaalt zich dan in het recht op het eigen lichaam, de eigen geest, de vrijheid van associatie en het recht op de vruchten van eigen arbeid. Dit is als twee mensen die overeenkomen elkaar niet te beroven.

Het is de taak van Meervrijheid en vrijheidlievende mensen om hun idee van vrijheid duidelijk en continu voor het voetlicht te brengen.

De implicaties van onze visie
Vrijheid als zijnde wederzijdse vrijwilligheid (het ontbreken van dwang) wordt dan niet zo vaak in politieke kringen beleden, maar menigeen is er een groter voorstander van dan hij of zij zelf zou denken.

Wederzijdse vrijwilligheid mag dan heel redelijk, moreel en logisch overkomen voor de meeste mensen, de libertarische filosofie die het verdedigt kent toch opvallend weinig aanhangers.

De meeste mensen die ik spreek zijn libertarischer dan ze zelf zouden menen. In hun dagelijkse omgang met mensen vindt men het uitermate vanzelfsprekend dat men wederzijdse vrijwilligheid in acht neemt.

Stel dat een winkelier de klanten zou dwingen te kopen of als een prostituee een nietsvermoedende voorbijganger zou binnen trekken om sex mee te bedrijven en daarvoor grif te betalen. Wat zou dan de reactie van mensen zijn? Vrijwel iedereen zou dat schandalig vinden en vindt het dan gerechtvaardigd geweld te gebruiken.

Dan is het begrip vrijheid erg duidelijk voor ze. Maar diezelfde mensen zijn groot voorstander van militaire dienstplicht, hoge belastingen, minimumlonen, en een heel scala van wetten en wetjes die het leven van individuen, bedrijven en organisaties tot in de details reguleren en beperken.

Meervrijheid is van mening dat de wederzijdse vrijwilligheid die geldt voor mensen onderling ook zou moeten gelden tussen de overheid en de burger. Daarin verschilt Meervrijheid van de gebruikelijke politieke stromingen.

Angst voor vrijheid
Ons concept van vrijheid mag dan voor menigeen meteen sympathiek, redelijk en logisch overkomen, het is toch niet zo eenvoudig aan de man te brengen. Want, wat voor maatschappij levert dat dan op? Enerzijds kent het een eenvoudige stelling maar anderzijds is het moeilijk aan te geven hoe een vrije samenleving zou functioneren en hoe die er uit zou zien.

Milton Friedman zei ooit: "Achter de meeste argumenten tegen de vrije markt ligt een gebrek aan geloof in vrijheid zelf." Veel mensen die je spreekt zijn inderdaad angstig als je met ze spreekt over vrijheid. De tegenstanders van vrijheid zijn voorstander van hun eigen vrijheid om die van anderen in te perken. Anderen acht men moreel of mentaal niet in staan hun eigen gang te gaan maar die kwalificatie heeft men meestal niet voor zichzelf. Anderen moeten tegen zichzelf beschermd worden, meent men.

Maar vrijheid is niet iets om bang voor te zijn. Wanneer wij namelijk vrijheid propageren bedoelen we niet vrijheid blijheid. Een samenleving waarin iedereen maar aan rotzooit en waar chaos heerst. Waar geen regels of wetten zijn. De vrijheid die wij bedoelen is het ontbreken van dwang, niet de vrijheid om dwang uit te oefenen.

Wetten en vrijheid staan niet haaks op elkaar. Met regels is op zich niets mis. Maar regels moeten gekozen worden worden door de mensen die ze moeten volgen. Regels moeten elkaar concurreren.

En met democratie in principe ook niet. Democratie is gewoon een manier om tot besluiten te komen. Het wordt pas een probleem als mensen niet vrijwillig zijn toegetreden tot een democratisch bestuurd orgaan. De overheid is daar een voorbeeld van. En uit zo'n dwangmatige democratie kunnen eigenlijk alleen maar onjuiste regels voortkomen, regels en wetten die niet gedragen worden door diegenen die ze moeten respecteren en volgen. Je kunt niet een juist besluit nemen voor 100 mensen in een bus waarvan 51 naar Groningen willen en 49 naar Limburg. De enige juiste beslissing zou zijn mensen hun eigen bestemming te laten bepalen. Waarom kunnen ze niet gewoon twee bussen nemen? Het is dan ook niet verwonderlijk dat zovele burgers ontevreden zijn met de politiek en het idee hebben gekregen geen vat te hebben op hun eigen leven of leefomgeving.

Waar naar toe?
Als je veel mensen wilt bereiken is het belangrijk dat je geen al te buitenaardse ideeën propageert. Onder libertariers bevinden zich zeker een aantal mensen die "all the way" gaan en zich anarcho-kapitalist noemen. Ik reken mij zelf er stilletjes ook onder. Hoewel anarcho-kapitalisme in mijn idee filosofisch juist is, het veroordeelt dwang in zijn totaliteit, lijkt het me niet de beste als we alleen dat uiterste doel zouden belijden. Mensen hebben verschillende inzichten, achtergronden en het lijkt me buitengewoon destructief als we onze ideeën zouden neerzetten als de ultieme waarheid. Dat we onszelf neerzetten als de zwartekousenkerk van vrijheid. Vrijheid is namelijk niet iets wat moet maar waar individuen voor kunnen kiezen. Verschillende mensen hebben verschillende behoeften aan vrijheid. Vrijheid kun je bijvoorbeeld inruilen voor zekerheid of een hoger loon. Dus als vrije mensen voor onvrijheid kiezen is daar mijns inziens niets mis mee, zolang ze vrijheidlievende mensen maar hun vrijheid laten kiezen.

Dat de wensen, levens en ideeën van mensen sterk verschillen hoeft niet perse een probleem te zijn. Meervrijheid hangt een aantal ideeën aan die over het gehele politiek spectrum van vandaag in Nederland zijn terug te vinden. Meervrijheid hangt linkse vrijheden aan zoals drugsgebruik, euthanasie en prostitutie en rechtse vrijheden zoals lage belastingen en economische vrijheid. En doet er nog een paar bij die nergens zijn terug te vinden zoals het recht op vrije associatie en het recht op afscheiding.

Dus of mensen nu links-liberaal zijn, rechts-liberaal, sociaal liberaal, klassiek liberaal of libertariër of anarcho-kapitalist, wat deze mensen gemeen hebben is dat men bepaalde vrijheden waardeert en dat die overeenkomen met de vrijheden van Meervrijheid. We hoeven deze mensen niet van ons te vervreemden. Meervrijheid mag dan vaak als relatief extreem worden beschouwd in zijn vrijheidsstreven, we hoeven daar toch niet religieus over te doen. Anarcho-kapitalisten gaan dan wellicht het verst in hun streven naar vrijheid maar ze kunnen soms prachtig door een en dezelfde deur met links-liberalen die weliswaar de belasting willen verhogen maar tevens tegenstander zijn van militaire dienstplicht of een verbod op drugsgebruik of productie. Met andere woorden: Meervrijheid gaat met name over de richting, de naam zegt het al, en niet zozeer over het einddoel. Het wil de discussie oprekken richting vrijheid en datgene wat nooit gezegd werd en die oplossingen die nooit betoogd werden in de wereld brengen. Het doel dat anarcho-kapitalisten libertariers of klassieke liberalen nastreven mag dan voor velen te ver gaan, over de richting kunnen we het met miljoenen Nederlanders eens zijn.

Toekomst
Zoals aan het begin van dit betoog gesteld is er behoorlijk wat bereikt in de afgelopen anderhalf jaar. Er is een groeiende groep mensen ontstaan wiens neuzen dezelfde kant op wijzen en die het leuk vinden samen te werken om het idee van vrijheid uit te dragen.

Maar belangrijk is dat de vrijheidstrein blijft doordenderen. Liefst steeds wat harder en met wat meer passagiers. Soms misschien wat langzamer en minder bevolkt. Zolang de trein maar voortgaat. Want bezoekers, medewerkers, vertalers, donateurs en sympathisanten komen te voet en gaan te paard.

Het doel voor de Stichting Meervrijheid is dan ook om te blijven doorgaan. En dat kan het beste als meer mensen betrokken raken en hun steentje bijdragen. Wanneer de bulk van het werk niet meer op de schouders van enkelingen drukt. Tevens is het van belang dat de financiering niet meer volgens het liefdewerk oud papier concept verloopt maar dat via donaties professioneler kan worden gewerkt. Bovendien is het essentieel dat het vrije gedachtengoed wortels begint te krijgen in de Nederlandse samenleving. Dat publicisten, journalisten, schrijvers, docenten, politici en andere invloedrijke spraakmakende figuren ons idee van vrijheid leren kennen en gaan waarderen en erover berichten.

De dichter en schrijver Victor Hugo stelde ooit dat niets zo machtig is als een idee wiens tijd gekomen is. Ik geloof dat het idee van vrijheid inderdaad heel krachtig is, dat vrijheid min of meer zichzelf bewijst en verdedigt. Vrijheid lijkt mij een idee dat eigenlijk nooit weg is geweest. Zo nu en dan raakt het idee in de versukkeling zoals hedentendage waarin vrijheid van meningsuiting, vrijheid van roken, vrijheid van contract en vrijheid van associatie onder druk zijn komen te staan. Daarom is het goed dat vrijheidlievende mensen en organisaties het tijdloze idee weer een beetje onder de aandacht brengen en bijvoorbeeld een conferentie beleggen zoals die van vandaag.

Als Meervrijheid morgen zou stoppen zou vrijheid ongetwijfeld op eigen kracht doorgaan zich te bewijzen. Maar om vrijheid te bewaken, te beargumenteren en terug te krijgen zijn organisaties nodig als Meervrijheid die vastberaden groeien en zo een steeds vastere basis krijgen in de samenleving.

Frank Karsten

Deze voordracht gaf de schrijver tijdens de Meervrijheid Conferentie op 14 juni 2003 in Amsterdam.