Leve de koningin!

Door Bart Croughs

30 april 2003

Niet iedere voorstander van sociale rechtvaardigheid gaat gebukt onder schuldgevoelens over z'n eigen zelfzucht.

PvdA-man Nordholt bijvoorbeeld wilde alleen politiecommissaris in Amsterdam worden op voorwaarde dat partijgenoot Van Thijn een extra herverdelingsinspanning voor hem deed: boven op het gewone commissarissensalaris eiste Nordholt zonder blikken of blozen nog een extra greep van luttele tonnen in de zakken van de minder bedeelde belastingbetalers.  Solidair als hij nu eenmaal is, voldeed Van Thijn graag aan het verzoek van zijn partijgenoot. (Uiteraard werd het eigenmachtige gegraai in de staatskas van deze twee socialisten vervolgens met de mantel der liefde bedekt.)

Een ander voorbeeld is koningin Beatrix. Deze vooruitstrevende vorstin, die zich al jarenlang in haar toespraken zorgen maakt over het toenemende 'egoïsme' van haar medemensen, die preekt over de verwerpelijkheid van 'het eigenbelang', de 'materiële behoeften', de 'houding van ieder-voor-zich', de 'zelfzucht', het gebrek aan 'mededogen met de zwakken en misdeelden', het gebrek aan zelfopoffering, het gebrek aan 'sociale bewogenheid', enzovoorts, enzovoorts-deze koningin heb ik nog nooit met haar eigen zelfzuchtige geweten horen worstelen. Dat is des te opmerkelijker omdat de kloof tussen ideaal en portemonnee bij Beatrix toch een stuk groter is dan bij iemand als Youp van 't Hek: Beatrix bewoont een paleis en niet slechts een grachtenpand, en verdient bovendien haar geld niet door eerlijke arbeid, maar door te parasiteren op de centen die de staat van de belastingbetaler weet af te persen.

De jaarlijkse subsidiestroom in de richting van Beatrix en haar familie bedraagt 75 miljoen gulden; een opmerkelijke vorm van herverdelingspolitiek, waarbij de minimumloner gedwongen wordt een van de rijkste families ter wereld te subsidiëren. Deze jaarlijkse miljoenenuitkering komt boven op het miljardenvermogen dat de sociaal bewogen Oranje-familie in de loop der jaren in samenwerking met de belastingdienst aan de minder bedeelde medemens heeft weten te ontfutselen. Maar om nu te concluderen dat Beatrix hypocriet is, zou overhaast zijn: wie weet immers hoeveel zelfopoffering het Beatrix kost haar materiële behoeften te beperken tot 75 miljoen per jaar?

Maar om nu te concluderen dat Beatrix hypocriet is, zou overhaast zijn: wie weet immers hoeveel zelfopoffering het Beatrix kost haar materiële behoeften te beperken tot 75 miljoen per jaar?

Waar zouden die koninklijke zorgen over het toenemende gebrek aan opofferingsgezindheid van de burgers toch vandaan komen? Zou de koningin misschien vrezen dat het Nederlandse volk op een gegeven moment geen zin meer heeft zich nog langer voor haar op te offeren, en zal besluiten haar jaarlijkse miljoenenuitkering te verlagen tot bijstandsniveau?

Best mogelijk. Maar een meer voor de hand liggende verklaring lijkt mij dat de koningin zich populair wil maken bij de progressieve intellectuelen. Vanaf de jaren zestig is het koningshuis lange tijd zeer impopulair geweest bij het progressieve volksdeel; de koninklijke familie stond symbool voor de oude, reactionaire orde. Toen Beatrix in 1980 haar moeder opvolgde, veroorzaakten de extreem vooruitstrevende krakers nog hevige rellen. Omdat het koningshuis, hoe populair ook bij het vulgus, onmogelijk lang kan overleven zonder de steun van de intellectuele elite, zag Beatrix zich genoodzaakt het van een nieuw imago te voorzien. Vanouds steunde de monarchie op de conservatieven; nu die hun macht hadden verloren, werd het zaak de steun van de nieuwe regenten te verwerven.

Het was geen eenvoudige klus om het koningshuis voor vooruitstrevend Nederland aanvaardbaar te maken. Immers, de monarchie staat loodrecht op alle progressieve idealen. Dat een (zeer kleine) klasse van mensen louter op grond van hun geboorte het exclusieve recht heeft op een jaarlijkse miljoenenuitkering plus een zeer hoge maatschappelijke positie, is volledig in strijd met ieder ideaal van gelijkheid en democratie (en trouwens ook met iedere vorm van rechtvaardigheid en gezond verstand). Het eist nogal wat om progressieve intellectuelen te bewegen tot het opzijschuiven van de principes waarop hun ganse denkwereld steunt. Uit de populariteit die het koningshuis momenteel bij progressief Nederland geniet, kan geconcludeerd worden dat Beatrix hierin met vlag en wimpel geslaagd is. (Jan Pronk stelde Beatrix in Vrij Nederland zelfs op één lijn met Nelson Mandela.)
 

Behalve met sociaal bewogen preken over egoïsme en inhaligheid heeft Beatrix zich van nog twee wapens bediend om vooruitstrevend Nederland voor zich te winnen: het milieu en de allochtonen ('toenemende vreemdelingenhaat'). Om onduidelijke redenen heeft ze tot nu toe nog geen gebruik gemaakt van homo's, vrouwen en andere onderdrukte bevolkingsgroepen; misschien heeft ze niet al haar kruit ineens willen verschieten, en duiken deze minderheden nog op in haar komende toespraken.

De koningin is in staat met haar toespraken het progressieve gedachtengoed te verspreiden onder mensen die haar als een autoriteit beschouwen, en die er niet over peinzen om progressieve dag- of weekbladen te lezen. Zolang dit geschiedt, zullen maar weinig verlichte geesten zeuren over het feit dat het koningshuis een instituut is dat volledig in strijd is met alle progressieve principes. Maar wat zou er gebeuren wanneer de koningin in haar toespraken geen Volkskrant-ideologie meer zou verkondigen, maar zou overstappen op het verkondigen van Telegraaf-ideologie? Dat vooruitstrevende denkers dan al snel hun oorspronkelijke principiële bezwaren tegen de monarchie weer volledig in ere zouden herstellen, lijkt me een niet al te vergezochte veronderstelling.

De koningin is in staat met haar toespraken het progressieve gedachtengoed te verspreiden onder mensen die haar als een autoriteit beschouwen, en die er niet over peinzen om progressieve dag- of weekbladen te lezen.

Het gevolg van Beatrix' vooruitstrevende toespraken is dat een van de weinige zinnige idealen die links Nederland erop na hield -het onttronen van de peperdure parasieten op Huis Ten Bosch-inmiddels als een achterhaald jaren-zestig-ideaal wordt beschouwd. En niet alleen heeft Beatrix kans gezien de progressieven voor het koningshuis te winnen, ze is er tegelijkertijd in geslaagd de conservatieve achterban niet al te zeer van zich te vervreemden. (Waarschijnlijk zijn de conservatieven allang blij dat hun favoriete speeltje niet is afgepakt, en nemen ze de geluiden die dat speeltje de laatste jaren produceert maar voor lief.)

Een knappe prestatie van Beatrix, die de miljoenenstroom in de richting van Huis Ten Bosch voor lange tijd heeft weten veilig te stellen. Vooruitstrevende denkers prijzen koningin Beatrix tegenwoordig in koor om haar intelligente optreden. En terecht: Beatrix is lang niet dom.

Bart Croughs