20 januari 2003
Suggereert men dan dat je meer aan <i>onvrijheid</i> hebt wanneer je geen geld hebt? Dat lijkt me zeer merkwaardig. Ik zie niet hoe de armen erop vooruit gaan door hun vrijheid te beperken. Wat mensen die dit zeggen doorgaans ambiëren is dan ook niet het beperken van de vrijheid van de armen maar die van de rijken. In dit geval de vrijheid om van hun gehele inkomen te genieten.
In de eerste plaats is het weinig realistisch om te denken dat het herverdelen van inkomens van rijk naar arm geen effect heeft op het gedrag van de rijken. De rijken zullen zich kosten noch moeite besparen om dit te voorkomen. De rijken zullen als gevolg verhoudingsgewijs meer diensten als belastingadviseurs consumeren dan in kapitaalgoederen investeren. Maar wellicht nog belangrijker is dat een hoge belastingdruk negatieve effecten heeft op de mate waarin mensen produceren, hun arbeid aanbieden en in zichzelf investeren. Per saldo is het dus maar de vraag of de lage inkomens er beter aan doen als de hoge inkomens (extra) belast worden.
In de tweede plaats is er een essentieel verschil tussen vrijheid en inkomensherverdeling. Vrijheid is iets wat we allemaal willen.
Dit behoeft wellicht enige toelichting....
Deze uitspraak lijkt in flagrante tegenspraak met wat we menen te zien. Veel mensen kiezen liever voor x (veiligheid, zekerheid etc.) dan vrijheid. Maar dit is een misvatting: al deze zogenaamde 'trade-offs' zijn juist de materie van vrijheid. Vrijheid wordt alleen beperkt in het geval wanneer er sprake is van dwang tegen de wil van het individu. Als iemand bijvoorbeeld graag in een land wil leven waar een algemene identificatieplicht geldt is deze keuze geen indicatie dat iemand niet aan vrijheid hecht.
Wel een probleem is dat een aantal mensen het liefst zien dat zij zelf vrij zijn en anderen niet. Maar dat is een weinig rationeel voorstel. In tegenstelling tot 'ik vrij, jij niet' is 'ik vrij, jij ook' een succesvollere basis voor rationele overeenstemming. Geldt dit ook voor inkomensherverdeling? Is er rationele overeenstemming mogelijk over bijvoorbeeld 'de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten'? Dat lijkt me niet. Het is zeer waarschijnlijk dat dit 'voorstel' door een grote groep mensen wordt afgewezen.
Een serieuze morele theorie dient echter ieder individu serieus te nemen (of om het anders uit te drukken, er voor iedereen te zijn). Dit leidt zoals gezegd tot een algemene overeenstemming over de garantie van individuele vrijheid en de afwijzing van inkomensherverdeling.
Het libertarisme is redelijk en realistisch. Redelijk omdat ze onderlinge overeenstemming van rationele individuen als uitgangspunt neemt. Realistisch omdat ze de middenweg bewandelt tussen enerzijds het ene extreme uiterste dat het eigenbelang van een individu geen enkele rol mag spelen (hoewel er interessante argumenten zijn dat een onpartijdige arbitrator tot dezelfde conclusies zal komen) en anderzijds het andere extreme uiterste dat moraal niets meer is dan wat je als meerderheid aan een minderheid weet op te leggen.
Op micro-niveau zien we dan gelukkig ook dat het libertarisme het dichtst in de buurt komt van hoe de meeste mensen met elkaar omgaan. Waarom vormen mensen die in dienst zijn van de overheid hierop een uitzondering? Dit is een zeer moeilijke vraag maar een begin van het antwoord dient volgens mij gezocht te worden in de mystificatie van de staat. Geweld wordt recht genoemd, diefstal belasting, dwangarbeid dienstplicht en ga zo maar door. In het algemeen zegt de staat 'wat je denkt dat wij doen is niet wat je denkt dat wij doen'. Veel mensen geloven dat. In het bijzonder de mensen die denken er netto op vooruit te gaan ten opzichte van het libertarische alternatief.
Aschwin de Wolf woont in de Verenigde Staten en is webmaster van de transhumanistische anarcho-kapitalistische website Against Politics.
Aschwin de Wolf is een biomedisch onderzoeker en schrijver / publicist in de Verenigde Staten.