Vrijwillige solidariteit: de vampier als rolmodel

Door Marcel Roele

13 september 2016

Wij hebben Inkomensverzekeraars, een Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen, een Centrum voor Werk en Inkomen en de bijbehorende papieren rompslomp van polissen en aanvragen voor een uitkering of een re-integratietraject. Zou het zonder al die bureaucratie een darwinistische beestenbende worden waarin de pechvogels creperen? 

In ieder geval niet bij Afrikaanse wilde honden. Met een succespercentage van negentig procent per jachtpartij zijn zij de efficiëntste roofdieren, hoewel ze niet het postuur en de spieren hebben van concurrenten zoals leeuwen, hyena’s en luipaarden. 

Als zij hun prooi hebben overmeesterd, komt er even later een wandelend veldhospitaal aanhobbelen. Honden met diepe vleeswonden of een gebroken poot. Zij zijn welkom aan de dis. Het is zelfs zo dat sommige jagers af en toe teruglopen om te controleren of de gewonden nog op het juiste spoor zitten. 

De relatief zwakke Afrikaanse hond loopt voortdurend het risico op verwondingen door de hoorns en hoeven van zijn prooidier. Maar tegelijkertijd moet iedere hond zich tijdens de jachtpartij met hart en ziel inzetten, wil de groep de prooi buitmaken. Je kunt niet anderen de kastanjes uit het vuur laten halen, want als iedereen er zo over denkt, blijft er geen kastanje over. 

Iedereen is bereid omwille van het groepsbelang individueel een enorm risico op een beroepsongeval te nemen omdat er een beroepsongevallenverzekering is. “Dit had mij ook kunnen overkomen,” is het motto van een fitte Afrikaanse wilde hond als hij met een gewonde maat zijn vlees deelt.

Vampiers zijn inkomensverzekeraars. Deze Latijns-Amerikaanse vleermuisjes wegen bijna niets. Dat is logisch: als je onopgemerkt bloed wilt zuigen bij een slapend zoogdier, zoals een koe of een mens, moet je niet als een Boeing 747 naast je slachtoffer landen en als een Erica Terpstra naar een uitnodigend bloedvat kruipen. 

Door gebrek aan spek houdt een vampier het maar een paar dagen uit zonder bloed te drinken. Dat is vervelend, want de kans dat hij een slachtoffer vindt, is per nacht pakweg vijftig procent. Een groot beroepsrisico, dat vraagt om een verzekering. Die wordt afgesloten door een groep van enkele tientallen dieren die samenwoont in een holle boom. 

Wie ’s nachts scoort, kokhalst bloed in de bek van mede-verzekerden die niet succesvol zijn geweest. Wie bij het ochtendgloren bolbuikig boerend thuiskomt en weigert te delen, wordt voortaan geboycot als hij zelf om een bloeddonatie verlegen zit. En zo’n boycot duurt lang, want vampiers hebben een geheugen als een olifant en ze kunnen meer dan vijftien jaar leven. 

Nu zou zo’n asociale vampier wel kunnen verhuizen naar een andere groep, maar daar mag hij als nieuweling pas aanspraak maken op bloeddonaties, als hij zelf al een aantal keren heeft gegeven. Eerst premie betalen, dan pas recht op een uitkering krijgen. 

Coöperatieve verzekeringen zitten in de aard van sociale dieren die relatief zwak zijn en een riskant beroep hebben. Dat geldt niet alleen voor Afrikaanse wilde honden en vampiers, maar ook voor mensen. Wij zijn slappelingen: een volwassen chimpansee van 45 kilo wint een touwtrekwedstrijd tegen zes bonken van American college footballspelers. 

In de oertijd hadden we primitieve speertjes als beste wapen. En toch konden we door samenwerking mammoeten doden. Van traditionele jager-verzamelaars volken, zoals de Paraguayaanse Aché, is bekend dat de jachtbuit wordt gedeeld met degenen die door een verwonding of pech niets hebben gevangen. 

Deze solidariteit is niet door een overheid afgedwongen, maar het product van het evolutionair verleden van de mens. Als de oermens een krachtpatser was, die in eenzaamheid zijn groenvoer at, zoals een neushoorn, of alleen op jacht ging, zoals een tijger, dan zou het niet in ons hoofd opkomen om onfortuinlijke soortgenoten te helpen.