10 extra(!) redenen waarom democratie faalt

Door Frank Karsten

26 juli 2016

Als tiener geloofde ik sterk in democratie.

Ik geloofde dat wij onze vrijheid, welvaart en vrede eraan dankten en dat het het best denkbare systeem was. Toen ik mij later erin verdiepte kwam ik echter tot hele andere inzichten.

Deze inzichten heb ik verwerkt in De Democratie Voorbij uit 2011. Maar sinds die tijd kreeg ik er veel inzichten bij en die heb ik tevens in deze serie verwerkt. Deel een "10 redenen waarom democratie faalt" staat hier. Dit is deel twee.

11. Democratie is niet de Wijsheid van de Massa

Wanneer een willekeurige groep personen een schatting moet maken, bijvoorbeeld hoeveel kilo een bepaalde os weegt, blijkt dat het gemiddelde van alle schattingen heel dicht in de buurt komt van het werkelijke gewicht. Dit fenomeen wordt ook wel de Wijsheid van de Massa genoemd.

Velen denken dat democratie gebruik maakt van datzelfde magische effect, maar helaas is dat niet zo. In tegenstelling tot het voorbeeld van de os hebben mensen in een democratie namelijk niet allemaal hetzelfde doel. Ze hebben vaak tegenovergestelde doelen en wensen. De een vindt dat hij meer moet ontvangen en dat anderen meer moeten betalen, de anderen vinden het omgekeerde. Mensen stemmen hoofdzakelijk voor het eigenbelang en dat is voor iedereen anders. De een wil naar links, de ander naar rechts. Dat betekent niet dat rechtdoor de juiste richting is.

12. Het is de Tragedie van de Meent

Een vergelijking met democratie die beter past dan de Wijsheid van de Massa is die van de ‘Tragedie van de Meent’. Een meent is een gemeenschappelijk stuk weidegrond waarop boeren hun vee mogen laten grazen. Probleem is dat iedereen aan zijn kudde koeien toe wil voegen om zijn eigen voordeel te maximaliseren. Het gevolg is dat de weide al spoedig zo kaal als een biljartbal wordt.

Democratie werkt op een soortgelijke manier. In een democratie probeert iedereen zijn persoonlijke wensen op de gemeenschappelijke rekening te zetten. Het is alsof je met honderd mensen uit eten gaat en vooraf besluit de rekening gelijkelijk te verdelen. Iedereen heeft een sterke impuls meer te bestellen dan hij normaal zou doen. Voor een nagerecht van 10 euro betaalt iemand namelijk slechts 10 cent. Deze tragedie uit zich in de politiek in steeds hogere belastingen.

13. Zelfs de meerderheid krijgt niet waarvoor ze heeft gekozen

Je zou verwachten dat in een democratie zeker gebeurt wat de overgrote meerderheid wil. Maar zelfs dat is niet zo. De overgrote meerderheid van stemmers eist bijvoorbeeld voortdurend beter onderwijs van de overheid.

Maar wanneer de onderwijssector gestuurd wordt door de overheid wordt de zeggenschap van de direct belanghebbenden, studenten, ouders en leerkrachten, beperkt en de macht van bestuurders vergroot.

Dit leidt tot een stroom decreten vanuit het ministerie die in detail beschrijven hoe het onderwijs tot in de kleinste scholen en gemeenten moet worden vormgegeven. Ontstane problemen worden bestreden met extra bureaucratie. De ambtenaren geven andermans geld uit waardoor doelmatigheid vermindert. Bovendien ervaren ze niet zelf de negatieve gevolgen van hun besluiten. Hogere kosten, lagere kwaliteit en gefrustreerde ouders, leerkrachten en leerlingen zijn daardoor onvermijdelijk.

14. Verkiezingen veranderen weinig

Stel, het volk is zeer ontevreden en stemt massaal op een radicaal nieuwe partij die vervolgens aan de macht komt. Kan die dan veel veranderen? Waarschijnlijk niet.

Burgemeesters, vakbondsbestuurders, diplomaten, bestuurders op de departementen, tv stations, raden, instituten en universiteiten; ze hebben allemaal de oude politieke kleuren en zullen deze trouw blijven. Ze weten immers dat met wat tegenwerking of gebrek aan medewerking de nieuwe gekozenen niet veel zullen kunnen bereiken. De nieuwe machthebbers kunnen hen moeilijk ontslaan want waar haal je zo snel ervaren vervangers vandaan binnen je eigen gelederen. Met enkele jaren zullen hun vertrouwde partijgenoten weer aan de macht zijn en dan kun je maar beter niet als overloper bekend staan. In democratieën zijn de grote partijen dan ook meestal decennia achter elkaar aan de macht.

15. Politici hebben allemaal hetzelfde belang

Een andere reden waarom verkiezingen weinig veranderen is omdat de partijen weinig van elkaar verschillen, ze hebben allemaal hetzelfde belang, namelijk hun eigenbelang. Bedrijven volgen dat eigenbelang natuurlijk ook maar met dit verschil dat wanneer ze hun eigenbelang niet dienen door dat van de klant te dienen kun je ze makkelijk ontwijken.

Het is als de kippen op een kippenboerderij die een nieuwe kippenboer mogen kiezen. Wie er ook kippenboer wordt, zijn belang is niet gewijzigd, hij wil nog steeds de maximale opbrengst van de kippen en zal ze exploiteren tot het niet verder kan. Met 'goede bedoelingen' uiteraard.

16. Het loont om onwetend te blijven als kiezer

Je individuele stem heeft een verwaarloosbare invloed. Waarom zou je je daarom honderden uren verdiepen in bepaalde politieke thema’s? Vele burgers kiezen daardoor voor de kandidaat met het aantrekkelijkste voorkomen, de leukste babbel of de mooiste beloften. Verkiezingen zijn daarmee als een wedstrijd geworden tussen Sinterklaas en de Kerstman: wie het meest belooft wint.

Kiezers gedragen zich als stemmers veel dommer dan als consumenten. Als consumenten geven wij ons eigen geld uit. We ervaren het daarom direct als we ons hebben laten leiden door gladde verkooppraatjes en niet door kwaliteit en prijs. Maar als kiezer kun je zonder zorgen voor ‘Geen gezeik, iedereen rijk’ beleid stemmen, de kans dat jouw stem doorslaggevend wordt is immers nihil. Bovendien worden de nadelige gevolgen toch verspreid over grote aantallen burgers.

 

17. Democratie maakt makke schapen van burgers

Democratie betekent ‘regering door het volk’. Met andere woorden: wij regeren onszelf. Deze misvatting heeft ervoor gezorgd dat burgers als makke schapen akkoord gaan met de democratische uitkomsten. Belastingverhogingen, de EU, de Euro, militaire interventies, afluisterpraktijken? Blijkbaar wilden we dat, want de besluiten daartoe zijn via democratische weg verlopen. Maar tijdens de zeldzame referenda blijkt meestal hoezeer de volkswil afwijkt van de regeringswil.

Door dit waanidee van ‘onszelf regeren’ en door de theoretische mogelijkheid dat een burger zelf machthebber kan worden staat hij niet meer kritisch tegenover zijn machthebbers. Hij vindt bovendien niet dat de staatsmacht te groot is, de macht moet alleen in zijn eigen handen komen, of die van zijn favoriete partij. En zo groeide de staatsmacht gestaag. De befaamde Tiende Penning van Alva leidde eeuwen geleden tot een gewelddadige opstand maar de huidige Halve Penning leidt hooguit tot wat gemor. Is democratie wellicht het opium voor het volk?

18. De dommen vormen de meerderheid

Per definitie blinkt slechts een klein deel van de bevolking ergens in uit. Uitblinkers vormen een kleine minderheid en de overgrote meerderheid is middelmatig of ronduit slecht als het gaat om bijvoorbeeld eigenschappen als kennis, verantwoordelijkheid, intelligentie of vlijt.

In een democratie is het winnende argument niet gebaseerd op logica, feiten of moraal maar op aantal voorstanders. Politici doen er daarom verstandig aan niet te appelleren aan het verstand van de uitblinkers maar aan de onwetendheid van de massa als ze verkiezingen willen winnen. Ze beloven dus mooie dingen die onhaalbaar of zelfs schadelijk zijn, zoals ‘gratis’ onderwijs of verhoging van het minimumloon.

In het bedrijfsleven, de wetenschap en sport, waar geen sprake is van democratie, zijn het gelukkig nog de uitblinkers die de leiding hebben en zo voor vooruitgang zorgen.

19. Democratie leidt tot socialisme

Een vrije samenleving kan democratie omarmen maar dat leidt helaas tot steeds meer socialisme. Karl Marx zei “Democratie is de weg naar socialisme”. Ook de Socialistische Partij van de VS stelt: ‘Democratie en socialisme zijn een en ondeelbaar’.

Democratie is een grote herverdelingsmachine die zichzelf versterkt. Mensen die een uitkering ontvangen stemmen immers voor ruimere uitkeringen. Ze kunnen bovendien hun vrije tijd besteden  aan  politiek activisme en demonstraties. Ambtenaren stemmen meestal ten gunste van hun werkgever, dus een machtigere overheid, wat leidt tot nog meer ambtenaren. Daarom is het ook niet vreemd dat Bernie Sanders, een zelfverklaard democratisch socialist, hoge ogen gooide in de voorverkiezingen van 2016 in de V.S., iets wat een eeuw geleden onwaarschijnlijk zou zijn geweest.

20. Het leidt tot onvrijheid

Democratie en vrijheid worden vaak in één adem genoemd. Maar de burger in onze democratie geniet geen vrijheid van onderwijs, gezondheidszorg, huisvesting, contract, associatie (anti-discriminatiewetten) of beroep (diploma-eisen). De overheid vertelt hem wat werknemers minimaal moeten verdienen, wanneer hij iemand mag aannemen of ontslaan, hoeveel hij minimaal betaalt aan zorgpremie en wat hij daarvoor krijgt (of juist niet krijgt), wat het lesmateriaal is op de school van zijn kinderen en en wie daar mogen werken.

Elke dag wordt zijn vrijheid verder ingeperkt door hoognodige nieuwe wetgeving. De helft van zijn inkomen moet hij afstaan aan de staat. De vrijheid die hij heeft is dat hij tegen zijn onvrijheid mag protesteren.

Over De Democratie Voorbij

Waarom democratie niet leidt tot solidariteit, welvaart en vrijheid maar tot onvrede, verspilling en een tirannieke overheid.

Slechts € 10,95.