Mythe: De vrije markt leidt tot teveel keuzes

Door Molinari

27 maart 2010

Als er behoefte is aan vereenvoudiging en standaardisering, dan zijn er juist prikkels voor producenten om hierin te voorzien.

Op de vrije markt doet iedereen maar wat. Er is geen overkoepelende organisatie die toeziet op het functioneren. Geen commissie die 'best-practices' landelijk uit kan rollen. Als iedereen maar wat doet dan moet het wel een zooitje worden.

Dan zou ik zeggen 'Kijk om u heen'. Kijk naar de sectoren waar er relatieve vrijheid is. Daar zie je lage prijzen, hoge kwaliteit, vernieuwingen en het verloopt allemaal ordelijk. Een schril contrast met de chaos en ontspoorde budgetten die we aantreffen bij de overheid. Daar zien we oplopende kosten en een teruglopende dienstverlening. En toch lijkt het dat mensen een hang hebben naar een opgelegde orde. Ook al blijkt dit in de praktijk niet te realiseren. Men blijft hopen dat de volgende Noord-Zuidlijn wel binnen het budget blijft.

In de sectoren waar er relatieve vrijheid is, zie je lage prijzen, hoge kwaliteit, vernieuwingen en het verloopt allemaal ordelijk.

Mensen hebben behoefte aan orde en overzichtelijkheid. En als er een behoefte is dan zorgt het marktmechanisme ervoor dat deze vervuld wordt. Het is bijvoorbeeld niet handig om voor elke computer hele andere specificaties te hebben. Er is behoefte aan een eenduidig systeem zodat je makkelijk nieuwe onderdelen kan kopen. De concurrenten begrijpen dat ze hier moeten samenwerken om de meeste winst te maken. Zo komen er allerlei afspraken over standaardspecificaties.

Dit is geen nieuw verschijnsel. Ook bij simpele zaken leidt de marktwerking snel tot vereenvoudiging. Voor boutjes en moertjes gaat niet iedereen zijn eigen formaat bedenken. Het is handiger als er afspraken zijn over de typen die er zijn. Het is gelukkig ook niet zo dat elke auto zijn eigen variant benzine nodig heeft.

In de vrije markt ontstaan snel en vanzelf vereenvoudiging en standaardisering.

Ook complexe producten kunnen gestandaardiseerd worden. Lastige contracten die opgesteld worden door een notaris bestaan voor een groot deel uit standaardbepalingen. Dit schept duidelijkheid voor de klant en bespaart tegelijkertijd ook kosten.

Het is zeker niet zo dat alle technologische vooruitgang leidt tot een complexere maatschappij. Een computer is tegenwoordig eenvoudiger te bedienen dan twintig jaar terug. En zeker de samenwerking tussen computers is sterk vereenvoudigd. De vrije markt maakt het leven dus niet steeds complexer.

Toch wordt er wel geroepen dat door een complexere maatschappij er meer behoefte is aan een grote overheid. Een grote economie heeft ook een grote overheid nodig is het argument. Maar juist in een ontwikkelde economie zou je de overheid het makkelijkst kunnen missen.

Verzekeringen zijn dan inmiddels goed ontwikkeld dus dat geeft burgers de mogelijkheden om allerlei ongewenste onzekerheden af te dekken. Ook dit verloopt momenteel soepel. Het afsluiten van een verzekering is over het algemeen eenvoudig en duidelijk. Indien de overheid meer terugtreedt dan zullen meer verzekeringen lopen via de burger. En dat zal met hetzelfde gemak gaan als het afsluiten van een inboedelverzekering. Dan kun je bijvoorbeeld denken aan het zelf afsluiten van je werkloosheidsverzekering. Dit geeft mogelijkheden voor burgers. Dit zijn geen hele lastige keuzen. Voor de werkloosheidsuitkering kun je zelf de risico's inschatten. Zelf zou ik misschien helemaal geen verzekering afsluiten. Ik heb immers meerdere lesbevoegdheden en kom niet zomaar zonder werk te zitten. Dit geeft mensen heel veel mogelijkheden om geld te besparen. Op deze manier zijn nog veel meer onzekerheden eenvoudig af te dekken. De verzekeringsbranche levert over het algemeen overzichtelijke producten. Laten we het daarbij niet hebben over de zorgverzekering, want daar is zeker geen sprake van een vrije markt.

Vaak wordt geroepen dat door een complexere maatschappij er meer behoefte is aan een grote overheid. Maar juist in een ontwikkelde economie zou je de overheid het makkelijkst kunnen missen.

De vrije markt tendeert naar overzichtelijkheid en transparantie. Bedrijven die transparante producten aanbieden trekken immers meer klanten. Dit zorgt ervoor dat deze bedrijven het overleven.

Sterk vernieuwende markten zijn wel eens tijdelijk wat ondoorzichtig. Denk bijvoorbeeld aan de onduidelijkheid omtrent HD en blu-ray. De dubbele standaard belemmerde de groei van deze markt. Uiteindelijk overleefde dus ook slechts één van beide. De markt herstelt hier de onduidelijkheid en het resultaat is meer transparantie. De afzet kon groeien en de bedrijven maakten daardoor meer winst. Tegelijkertijd was de markt voor de klant een stuk overzichtelijker geworden.

De onheilsberichten over keuzestress van mensen zijn niet terecht. De uitspraak dat door marktwerking de situatie complexer en onoverzichtelijker zal worden is duidelijk in tegenspraak met de werkelijkheid. Vraag een ondernemer maar een hoe zijn contacten met de overheid verlopen. De regels waaraan voldaan moet worden en de belasting die betaald moet worden. Het is allemaal omgeven met ondoorzichtigheid en complexiteit. De vrije markt leidt tot meer transparantie, eenvoud en gemak.

Marcel Meijer

Gerelateerde links:
- Keuzevrijheid, Bart Croughs
- Libertarisch manifest