De tirannie van de meerderheid

Door Marcel Roele

15 juni 2009

Op een afscheidsbijeenkomst verklaarde vertrekkend commandant der strijdkrachten Dick Berlijn dat hij voorstander is van het herinvoeren van de militaire dienstplicht.

De dag nadat Berlijn het bevel overdroeg aan generaal Peter van Uhm sneuvelde diens zoon Dennis in Afghanistan. Dennis van Uhm was een vrijwilliger. Maar als we daartoe ‘met z’n allen’ democratisch besluiten, zou iedere willekeurige jongeman of -vrouw gedwongen kunnen worden om in een ver land een weg te zoeken tussen bermbommen.

Democratie kan gevaarlijk zijn voor je lijf, goed en vrijheden. Wij vinden het heel normaal dat de meerderheid van kiezers uit lagere en modale inkomensgroepen democratisch besluit dat geld van de rijkeren via belastingen wordt aangewend voor herverdeling van welvaart. Daar houdt het in het ‘beschaafde’ Nederland mee op, maar in bijvoorbeeld Venezuela mag de democratische regering mensen hun bedrijf, land of huis afpakken om bezit ‘eerlijker’ te verdelen.

Hedendaagse politici lijken te denken dat ze de hele bevolking hun wil kunnen opleggen, omdat ze door de meerderheid zijn verkozen.

In Nederland is de vrijheid van onderwijs bij democratisch besluit beperkt (lesmethoden worden opgelegd door het Ministerie van Onderwijs en afgedwongen door de Onderwijsinspectie), evenals de vrije schoolkeuze (populaire scholen mogen van overheidswege vaak niet uitbreiden en door een postcodebeleid zijn ouders soms gedwongen hun kinderen naar impopulaire scholen te sturen). In principe kan de meerderheid zomaar besluiten de vrijheid van godsdienst aan te tasten door bijvoorbeeld de koran te verbieden of door omgekeerd juist de sharia in te voeren.

De vrijheid van meningsuiting is al beknot door het verbod op godslastering, majesteitsschennis en discriminerende of kwetsende uitingen (uitmondend in de cause célèbre van 1997, toen de Centrumdemocraat Hans Janmaat werd veroordeeld tot een voorwaardelijke celstraf van twee maanden en een geldboete van 7500 gulden wegens zijn uitspraak dat zijn partij de multiculturele samenleving wilde afschaffen).

In Westerse landen is het taboe om de democratie te bekritiseren en te zeggen dat we misschien wat minder dingen ‘met z’n allen’ democratisch zouden moeten besluiten. De Amerikaanse president George W. Bush stelde zich zelfs ten doel “de groei van democratie in ieder land na te streven om uiteindelijk tirannie in onze wereld te beëindigen.”

Daar denken minderheden in de Derde Wereld anders over. In Afrikaanse democratieën onderdrukt de grootste stam de andere en profiteren vooral de familie van de president en diens geboortedorp. Algerije was een fundamentalistisch land geweest als men de democratie op haar beloop had gelaten. Turkije is relatief modern mede doordat het leger de democratie altijd aan banden heeft gelegd.

Eeuwen geleden discussieerden de grondleggers van de Westerse democratieën over de mate waarin gekozen bestuurders zich met het leven van de burgers mochten bemoeien. Hedendaagse politici lijken te denken dat ze de hele bevolking hun wil kunnen opleggen, omdat ze door de meerderheid zijn verkozen.

Zelfs als een ondernemer en zijn personeel verstokte rokers zijn, mogen zij toch niet opsteken, omdat het parlement een rookverbod heeft goedgekeurd. Maar waarom zou de democratie het daarbij laten? Straks besluit het kabinet nog wat we moeten eten en drinken, hoeveel kinderen we moeten nemen en hoe we ze moeten opvoeden.

Deze column verscheen eerder in CARP