Beste journalist: hoeveel is de temperatuur eigenlijk gestegen?

Door Theo Richel

28 juli 2008

Journalisten berichten volop over klimaatverandering, maar wat weten ze er eigenlijk vanaf?

---

In de media bestaat grote zorg over de zogeheten ‘burgerjournalistiek’ waarbij gewone mensen op weblogs noteren wat volgens hen nieuws is. Een zeer gevaarlijke ontwikkeling zo vindt menige journalist/verslaggever want stellen die burgers wel de juiste kritische vragen? Laten ze zich niet met een kluitje in het riet sturen? Weten ze wel iets van het onderwerp waar ze mee bezig zijn? 

Als ze het niet doen is dat slecht en als ze het wel doen vormen ze gevaarlijke concurrentie. Het dient dus onverwijld afgewezen te worden. De Klimatosoof laat zich echter niet afwijzen en gaat zelfs een stapje verder door de rollen compleet om te keren en een griezelige skepticus als de heer Dwars vragen te laten stellen aan een journalist!

Dwars: Beste Journalist, hoeveel denkt U dat de temperatuur gestegen is?

Journalist: Ik dacht, vorige eeuw ongeveer een graad, en dat men voor deze eeuw twee graden verwacht.

Dwars: Het eerste getal is iets lager, namelijk nul komma zeven in 150 jaar. Waarom zou het voor de volgende eeuw zoveel meer kunnen zijn?

Journalist: Ik dacht, omdat de verbranding van fossiele brandstof nog flink zal toenemen en dat de vrijkomende CO2 … .

Dwars: De CO2 concentratie steeg de laatste 10 jaar aanzienlijk, met zo’n 5 procent, hoeveel steeg de temperatuur?

Journalist: Ik heb me laten vertellen, nog steeds behoorlijk.

Dwars: Als U het getal niet kent, het is nul komma nul. Waaraan ontleent U de informatie dat de opwarming nog steeds doorzet?

Journalist: Het KNMI zei in een persbericht dat 2007 in Nederland tot de warmste hoort sinds de metingen in 1850 begonnen. En deze maand mei (2008) was ook uitzonderlijk warm.

Dwars: Dat is een lokale opwarming. We praten over een mondiaal gemiddelde. Hoeveel steeg de temperatuur op het Zuidelijk Halfrond gedurende de laatste 30 jaar?

Journalist: Daarover heb ik van het KNMI niets gehoord.

Dwars: Dat was dus ook nul komma nul. En in de maand mei was het op het Zuidelijk Halfrond zelfs 0,4 graden koeler dan gedurende de laatste honderd jaar, en het wereld gemiddelde 0.1. 
 
Journalist: Het is niet waar?! Maar wie stelt hier eigenlijk de vragen? U of ik?

Dwars: Mag ik het eens een keertje doen? Ik wil graag weten, of U voldoende begrip van het broeikas effect heeft, om mij de relevante vragen te kunnen stellen.

Journalist: Nou, dat weet toch iedereen? CO2 komt vrij bij verbranding. Het blijft achter in de atmosfeer. Het absorbeert warmtestraling. Dus de atmosfeer moet opwarmen. Dus ook het oppervlak.

Dwars: Om iets op te warmen moet je warmte, energie toevoegen. Waar komt die energie vandaan om de atmosfeer op te warmen?

Journalist: Van de CO2 lijkt me.

Dwars: Dus volgens U is CO2 een energie bron. Waarom laten we onze auto’s dan niet gedeeltelijk op CO2 rijden? Dat is pas echt “CO2 neutraal”.

Journalist: Nee, dat kan niet, zoveel heb ik er wel van begrepen.

Dwars: Hoe kan er dan toch een opwarming ontstaan?

Journalist: U maakt het mij wel moeilijk. Maar alle geleerden zeggen toch dat er tenminste vorige eeuw een opwarming was? Misschien kunt U die mij uitleggen?

Dwars: Nee, dat kan ik ook niet zondermeer, maar ik denk dat de zon wat harder scheen, er wat minder wolken waren, zoals jongstleden mei, of in november 2006.

Journalist: Aha, U bent dus geen echte klimaat expert! Ik luister dan toch maar liever naar de voorlichting van het KNMI.

Dwars: Het KNMI heeft een web site ‘Veel gestelde vragen en antwoorden”. Ooit bezocht en de antwoorden begrepen?

Journalist: Ja, wel eens bekeken en ik denk dat de uitleg wat de effecten van opwarming kunnen zijn, zoals zeespiegel stijging, smelten van gletsjers en zo, heel duidelijk is.

Dwars: Ja, als er een opwarming is, welke effecten kunnen optreden. Maar we hebben het over de mogelijke oorzaak, hoe de toeneming van de CO2 in de atmosfeer een opwarming zou veroorzaken. Heeft U die uitleg begrepen?

Journalist: Ik vind dat wel moeilijk. Het is iets met warmtestraling die CO2 terug naar het aardoppervlak stuurt, en die daarmee opwarmt. Dat is het broeikaseffect. 
 
Dwars: Wellicht is de uitleg niet zo duidelijk omdat de geleerden het zelf ook niet zo goed begrijpen.

Journalist: Maar ze zeggen juist dat het effect wel heel goed is begrepen en aan de theorie niet getoornd kan worden.

Dwars: Toch is mijn ervaring, als ik een algemene klimatoloog om uitleg vraag, deze meestal blijft steken bij: CO2 absorbeert warmtestraling, dus moet het opwarmen. En als aan de theorie niet getoornd kan worden, waarom zien we dan geen opwarming op het zuidelijk halfrond waar de CO2 concentratie net zo hard stijgt als overal elders?

Journalist: Ik heb dat verhaal over het zuidelijk halfrond eigenlijk nooit horen noemen. Maar misschien heeft U een verklaring?

Dwars: Jazeker. Heeft U wel eens gehoord van het verschijnsel dat als het oppervlak opwarmt, de waterverdamping toeneemt, en dat daarmee weer warmte aan het oppervlak wordt ontrokken?

Journalist: Wel van gehoord, maar ook dat daardoor de vochtigheid van de atmosfeer toeneemt, en omdat water zelf een belangrijk broeikasgas is, dat daardoor het effect van CO2 nog verder wordt versterkt.

Dwars: Maar dan moet eerst de temperatuur wel stijgen onder invloed van CO2 en dat gebeurt op het zuidelijk halfrond de laatste 30 jaar niet. Zo draaien we in een cirkeltje rond.

Journalist: Geen water versterkt broeikas effect dus. En dus ook niet meer waterverdamping. Dus ook niet de afkoeling. Ik begrijp het nog steeds niet erg goed.

Dwars: U bent de enige niet. Maar nog een vraag: waar blijft de warmte die verdampend water aan het oppervlak onttrekt?

Journalist: Ik ben geen fysicus. Vertelt U het maar.

Dwars: Het is in de atmosfeer boven ons veel kouder. Op 3 km hoogte al min 10 graden. Daar condenseert het water weer en staat zijn warmte af aan de lucht. (Als regen, hagel of sneeuw uit de wolken keert het water terug naar het oppervlak).

Journalist: Ik denk dat ik het begin te begrijpen. Niet alleen het aardoppervlak warmt op maar ook de hele atmosfeer daarboven. Maar ik begrijp het toch weer niet, want U heeft eerder uitgelegd, dat CO2 zelf geen warmtebron kan zijn, dus het geheel, oppervlak plus atmosfeer niet zal opwarmen.

Dwars: U begint het zeker wel te begrijpen, tenminste waar het probleem om draait, want dat is er nog zeker wel. Om te beginnen warmt de bovenlaag in de atmosfeer minder op dan de gangbare broeikastheorie voorspelt. Dat is nog wel te verklaren: de top van de atmosfeer straalt de warmte uit naar het heelal. Dan kan je nog denken aan de mogelijkheid dat een verhoogd broeikas effect ontstaat doordat de warmte zich concentreert in de onderste luchtlaag, vlak bij het aardoppervlak. Dat specifiek het oppervlak opwarmt. Maar dat zien we, zoals gezegd op het zuidelijk halfrond ook niet gebeuren. Rara hoe kan dat? De enige verklaring lijkt te zijn, dat CO2 niet of nauwelijks het broeikas effect beïnvloedt, en dat het effect vooral tot stand komt door het veel rijker aanwezige water. Water geeft zelfs twee effecten: het warmt de atmosfeer op als broeikasgas, maar koelt het oppervlak ook af door verdamping. De vraag, het probleem is dus: waar ligt het evenwicht en kan het door een beetje meer CO2 worden verlegd?

Journalist: U vraagt dat aan mij? Is dat niet een beetje veel gevraagd? U moet het aan de experts vragen.

Dwars: Het antwoord dat je dan krijgt is: het broeikaseffect kan theoretisch prima worden berekend. De hedendaagse opponenten van die theorie stellen echter dat die theoretische berekening lacunes vertoont en het feit dat de waarnemingen de theorie niet dekken wordt genegeerd. Je zou zeggen, dat zou tot herziening van de theorie moeten leiden. Een vraag in die geest zou U aan de experts kunnen stellen. Is die gedachte al bij U opgekomen?

Journalist: Hummm, de experts …

Dwars: Retorische vraag waarschijnlijk, want het antwoord zal zijn "we vervallen in herhaling: het broeikaseffect is goed begrepen."

Dit artikel verscheen eerder op De Klimatosoof.