De leugens rond TBS

Door Stan de Jong

1 april 2010

Ter gelegenheid van de recente discussie over de vraag of TBS met dwang moet kunnen worden opgelegd, herpubliceert MeerVrijheid vandaag Stan de Jongs schokkende artikel uit 2008 over de ineffectiviteit van TBS.

Afgelopen zaterdag kwam NRC Handelsblad met een tamelijk schokkend verhaal. Rechters blijken met de regelmaat van de klok tbs´ers vrij te laten, ondanks dat klinieken de kans op recidive nog te hoog achten. In 2007 gebeurde dit liefst 36 maal. Het zegt allereerst natuurlijk iets over de wereldvreemheid van onze rechterlijke macht. Maar hoe groot is nu de kans dat deze losgelaten gestoorde criminelen opnieuw in de fout gaan? 

Welnu, die kans is zéér groot. Zelfs al zouden ze wel met instemming van de klinieken zijn ontslagen uit tbs en dus formeel zijn uitbehandeld. In weerwil van wat de protagonisten van tbs, politici, psychiaters, psychologen en andere geitewollensokken, maar ook justitie-woordvoerders en ministers ons willen doen geloven, is de recidive van ex-tbs’ers namelijk ronduit alarmerend. Professor De Jong heeft er voor u maar eens een eigen onderzoekje tegenaan gegooid. Leest en huivert…

[D] bevolking wordt verkeerd voorgelicht [doordat] het woord ‘recidive’ heel eng wordt gehanteerd.

In de cijfers die justitie produceert zingt sinds jaar en dag het percentage van 20 procent recidive rond. “Een op de vijf tbs’ers gaat na behandeling weer in de fout”, zei bijvoorbeeld Corine de Ruiter, hoogleraar forensische psychologie een keer in NRC. Voor een systeem dat erop is gericht criminelen te behandelen en zo de samenleving te beschutten tegen verder geweld is dat overigens bepaald geen eclatant succes, maar goed. 

Ex-minister Donner heeft ook altijd de loftrompet gestoken over het tbs-stelsel, geweldsuitspattingen van - al dan niet ontsnapte - tbs’ ers deed hij af als incidenten en ‘risico van het vak’. Volgens Donner dalen de recidivecijfers tot rustgevende proporties.

Maar de bevolking wordt verkeerd voorgelicht, zo merkte ik toen ik in 2003 voor HP/De Tijd, naar aanleiding van de opname van Volkert van der Graaf in het Pieter Baancentrum (lees: Volkert en de TBS) zelf eens in de cijfers dook. De crux (of de leugen, zo u wilt) bleek te liggen in het woord ‘recidive’, dat door het ministerie van justitie, gevoed door de directeuren van de klinieken, heel eng wordt gehanteerd: het gaat dan alleen om eenzelfde soort misdrijf dat door een ontslagen tbs’er wordt gepleegd als waarvoor hij was veroordeeld en behandeld. 

Maar voor de samenleving maakt het natuurlijk geen bal uit of een veroordeelde kinderverkrachter na tbs ophoudt met kindjes te verkrachten, maar mensen gaat doodschieten. Of vice versa. Wie gewoon het criterium ‘tbs’er gaat opnieuw in de fout’ hanteert, komt dan ook uit bij veel hogere cijfers.

Wie gewoon het criterium ‘tbs’er gaat opnieuw in de fout’ hanteert, komt dan ook uit bij veel hogere cijfers.

In een WODC-rapport uit 1999 (Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum van het ministerie van Justitie) waren bijvoorbeeld vier generaties (‘cohorten’) ontslagen tbs’ers onderzocht. Het cohort dat tussen 1974 en 1978 uit tbs werd ontslagen, was gevolgd tot 1981. In die jaren bleek 63 procent weer een of ander misdrijf te hebben gepleegd. Bij latere cohorten schommelde het percentage en in de laatste peiling lag het op 53 procent.

Kortom, meer dan de helft van de ontslagen tbs’ers gaat weer in de fout. Maar dat percentage moet zelfs nog aanzienlijk naar boven worden opgeschroefd. Immers, de onderzochte jaren zijn beperkt, de ex-tbs ers worden niet hun leven lang gevolgd, maar slechts drie tot acht jaar na ontslag uit de kliniek. Of ze daarna op het slechte pad belanden, weten we niet eens. 

Daarnaast hebben we het alleen over tbs’ers die tegen de lamp zijn gelopen. Het onderzoek telt immers slechts de geregistreerde misdrijven. Dat dit niet één-op-één loopt met de werkelijke criminaliteit is een understatement van jewelste.

Als ik deze twee zaken erbij optel, kom ik zelf uit op de volgende schatting: 75 procent van alle tbs’ers begaat na ontslag uit de kliniek weer een misdrijf. Onthutsend, maar het zegt nog niet eens alles over het succes (of beter het falen) van de behandeling. We weten namelijk niet of de uitbehandelde tbs’er die geen misdrijven meer pleegt dat sowieso niet had gedaan.

30 Procent van de tbs’ers pleegt gedurende de behandeling één of meer delicten.'

De ene kliniek is de andere niet. Wie in de omgeving verkeert van een ex-tbs’er die in kliniek Boschoord werd behandeld, heeft ronduit pech. De kans dat hij weer over de schreef gaat, is namelijk 83 procent. Bij de Van der Hoevenkliniek is dat 58 procent. De Van Mesdag doet het nog relatief goed met 41 procent.

We hoeven trouwens helemaal niet te wachten tot de tbs’er uit de kliniek is ontslagen voor hij weer in de fout gaat, want 30 procent van de tbs’ers pleegt gedurende de behandeling één of meer delicten. Of dit binnen of buiten de kliniek plaatsvindt, vermeldt het onderzoek helaas niet.

En zo kom ik tot de volgende eindconclusies:

1) De tbs is een gedrocht, een volslagen mislukking
2) Justitie en degenen die met tbs hun brood verdienen proberen ons zand in de ogen te strooien door met (verkeerde) cijfers te goochelen
3) Ik ben blij dat ik niet in de omgeving van een tbs-kliniek woon

Professor De Jong wenst u nog een prettige dag toe! 

Stan de Jong

Dit artikel verscheen eerder op de altijd interessante blog van Nieuwe Revu-journalist Stan de Jong.

---

Naschrift MeerVrijheid: TBS klinieken hebben van de overheid een monopolie gekregen. Het gevolg van het gebrek aan concurrentie is een almaar uitdijende bureaucratie waarin continu slechte resultaten geboekt kunnen worden zonder dat dit financiële of andere (juridische bijvoorbeeld) gevolgen heeft voor de TBS klinieken in kwestie. Sterker nog, ze hebben een prikkel om het probleem voort te laten bestaan zodat de politiek er meer geld aan zal uitgeven. 

Daarnaast krijgen veel mensen zoals therapeuten, psychiaters, politici, reclasseringsambtenaren en ideologen belang bij het laten voortbestaan van de bureaucratie waardoor het steeds lastiger zal worden ervan af te komen of deze te reorganiseren.

Gerelateerde links:
- Opdoeken die handel
- Real crime, fake justice