Economie en ethiek
Door Paul Frentrop
20 november 2007
Het tekort aan organen kan alleen worden opgelost met een economische oplossing. De ethiek staat echter in de weg.
Andere wetenschappen zoeken naar de juiste oplossing voor een vraagstuk. Economen leggen de lat nog hoger. Zij proberen vaak de beste oplossing voor een probleem te bedenken. Daarmee raakt de economie het werkterrein van de ethiek, het denken over goed en kwaad.
Een bekend voorbeeld is de charmante, knappe multimiljonair die de dame met wie hij uitgaat tijdens het diner vraagt of ze bereid is voor een miljoen euro eenmalig het bed met hem te delen. De dame denkt er even over na. Het is een hoop geld, de man is aardig en ziet er goed uit. Met een koket glimlachje stemt ze toe. Vervolgens vraagt de man of ze het ook voor 10 euro wil doen. Verbijstering! Ze geeft hem een klap in het gezicht: 'Wie denk je wel dat je voor je hebt?' De man antwoordt: 'Dat hebben we net vastgesteld. Nu gaat het erom de prijs te bepalen.'
Dit is een economische benadering. Ik moest aan deze anekdote denken naar aanleiding van het rapport Financiële stimulering van orgaandonatie dat de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) aan minister Ab Klink van Gezondheidszorg heeft aangeboden. De RVZ stelt voor mensen die bij leven een nier doneren daarvoor te belonen. Bijvoorbeeld door hun de rest van hun leven een gratis ziektekostenverzekering te geven, De Raad wil ook dat mensen die zich inschrijven als donor een kleine financiële tegemoetkoming krijgen. Nabestaanden die toestemming geven een orgaan uit te nemen, zouden volgens de Raad ook een beloning kunnen ontvangen, zoals een bijdrage aan uitvaartkosten. Ik vermoed dat de RVZ te weinig economen telt. Ze pakt het vraagstuk immers op tegengestelde wijze aan als de multimiljonair.
Zoals minister Ronald Plasterk meent dat mannen de vrouw niet als lustobject mogen zien, zo vindt minister Klink vast dat mensen niet met winstoogmerk delen van hun lichaam mogen verkopen. Dit ethische uitgangspunt zit een economische oplossing van het echte probleem echter in de weg, want zo blijven er te weinig organen beschikbaar voor transplantatie.
Wie geïnteresseerd is in dergelijke raakvlakken van economie en ethiek, kan ik het onlangs bij uitgeverij De Kenniskwekerij verschenen boek Ter Verdediging van de Amerikaanse econoom Walter Block aanraden. Die laat langs economische weg zien waarom vele beroepen die een slechte naam hebben, toch een nuttige functie vervullen. Hij breekt een lans voor onder anderen de prostituee, de pooier, de drugsdealer, de adverteerder, de illegale taxichauffeur, de zwarthandelaar in kaartjes, de valsemunter, de huisjesmelker, de speculant en de woekeraar. Zolang mensen maar vrijwillig diensten en producten verhandelen, is er volgens Block niets aan de hand. Hij laat ook zien waarom vrouwen voor hetzelfde werk heus wel gelijk betaald zullen worden, zodat wetten daarvoor niet nodig zijn. Hij betoogt zelfs dat kinderarbeid niet verwerpelijk is, indien er vrijwillig voor wordt gekozen. Nobelprijs-winnaar Friedrich von Hayek noemt het boek een vorm van shocktherapie, maar voegt daaraan toe: 'Het werkelijk begrijpen van economie vereist dat men zichzelf bevrijdt van vele gekoesterde vooroordelen en illusies.' Minister Klink komt in maart met zijn masterplan voor orgaandonatie. Hoe meesterlijk ook, toch zal dat plan het economische probleem van het tekort aan organen niet oplossen, vermoed ik. Want deze CDA-minister heeft wel sociologie en rechten gestudeerd, maar geen economie.
Dit artikel verscheen op 17 november 2007 in het tijdschrift FEM Business Gerelateerde links:
- Bart Croughs: Baas in eigen buik
- Artikelen van Walter Block op MeerVrijheid
Over de auteur
Paul Frentrop schrijft regelmatig voor HP/De Tijd en werkte eerder voor onder andere Het Financieele Dagblad en NRC Handelsblad.
Frentrop promoveerde in 2002 met een studie naar 'corporate governance' door de eeuwen heen. Tegenwoordig is hij directeur van Deminor dat de belangen behartigt van minderheids-aandeelhouders.