Geen ontslag: kost ook veel

Door Paul Frentrop

2 november 2007

Een pragmatische oplossing voor het ontslagrecht: geef ondernemers de mogelijkheid om jaarlijks 10 procent van de werknemers zonder enige motivering te ontslaan.

We kunnen hoogdravende verhalen ophangen over de zogenaamde arbeidsrelatie en dat gebeurt dan ook. Die arbeidsrelatie lijkt wel heiliger dan de huwelijksband, eveneens een contract aangegaan voor onbepaalde duur. Feit is dat tot ruim een eeuw geleden ondernemers arbeidskrachten op dagbasis inhuurden als er werk was, zoals het in de stukgoedsector van de haven nog heel lang het geval bleef. Pas toen ondernemers gingen investeren in grote fabrieken met ingewikkelde machines werd het efficiënt om werknemers op langere termijn in te huren en zo van de leercurve te profiteren. Dat is de oorsprong van de 'arbeidsrelatie'. Maar in een postindustriële maatschappij daalt het economisch belang van de investeringen in vaste activa. Nu gaat het om investeren in goede mensen en het kwijtraken van de slechte.

[A]ls er iets asociaal is, dan is het wel mensen in dienst houden die niet meer functioneren.

Dat eerste is algemeen aanvaarde wijsheid, maar dat tweede is even onontbeerlijk. Een organisatie moet immers constant beter worden om mee te kunnen doen in de concurrentieslag. Hoe meer succes een bedrijf heeft, des te meer plaats er in dat bedrijf voor goede mensen is. Maar in elke organisatie heb je ook mensen die hun werk slecht doen en die moet je kwijt. Niet alleen om de organisatie te verbeteren, maar ook voor hun eigen bestwil. Want als er iets asociaal is, dan is het wel mensen in dienst houden die niet meer functioneren. Bij grote organisaties gebeurt dat echter op grote schaal. Daar zitten vele mensen niets zinnigs te doen, al dan niet in een apart kamertje, omdat niemand het lef heeft hen de laan uit te sturen. Bij de overheid heet zo iemand een raamambtenaar. Denkt u zich eens in wat dat voor die mensen betekent, voor hun zelfrespect maar ook voor hun gezinsleden. Als ik de vakbonden hoor zeggen dat ze geen dwingende noodzaak zien voor een versoepeling van het ontslagrecht, moet ik altijd denken aan die gevallen van langdurige psychische marteling, die een rechtstreeks uitvloeisel zijn van het huidige ontslagrecht.

Slecht functionerende mensen die toch blijven zitten, houden potentieel wel goede nieuwkomers buiten de deur en belemmeren ook nog eens de groei van nieuwe banen.

Natuurlijk moeten mensen met een arbeidscontract beschermd worden tegen willekeur van hun bazen. Aan de andere kant moeten ondernemers de ruimte krijgen om hun organisatie continu aan te passen aan steeds wijzigende omstandigheden. Om aan beide belangen recht te doen, moeten we pragmatisch kijken. Geef een ondernemer de ruimte om 10 procent van zijn medewerkers elk jaar zonder verdere motivering te ontslaan. Dit tot een maximum van zeg 100 mensen per bedrijf. Dan zijn we in één klap verlost van een enorme hoop bureaucratie. Nu moet een ondernemer, of een afdeling personeelszaken bij een groter bedrijf, immers enorme dossiers bijhouden met evaluatiegesprekken en wat dies meer zij, om toch maar goed beslagen ten ijs te kunnen komen, wanneer één werknemer de laan wordt uitgestuurd. Dat remt de banengroei, behalve in de sector personeelszaken, die dan ook groeit en bloeit onder de titel HR-management. 'Wij zijn er natuurlijk niet om ontslag goedkoper te maken', luidt het uitgangspunt van de vakbonden in de discussie over het ontslagrecht. Met zo'n standpunt diskwalificeren de bonden zichzelf als gesprekspartner. 

We hebben toch niet voor niets een collectieve verzekering tegen de risico's van ontslag: de WW. Daar betaalt iedereen die werkt premie voor en die verzekering keert als ik het goed heb maximaal 38 maanden uit. In drie jaar moet iemand die ontslagen is toch wel een nieuwe baan kunnen vinden? Wie dat niet kan, is blijkbaar ongeschikt voor het arbeidsproces. Kan zo iemand bij zijn huidige baas dan wel moreel recht doen gelden op een hoog salaris en de bijbehorende ontslagvergoeding? Of is het gewoon chantage: ik zit hier nu eenmaal en je krijgt me toch niet weg, tenzij je me fors betaalt. Daarmee wordt niet alleen de baas gepakt Slecht functionerende mensen die toch blijven zitten, houden potentieel wel goede nieuwkomers buiten de deur en belemmeren ook nog eens de groei van nieuwe banen, omdat ze de groei van bedrijven remmen. Dat alles lijkt mij reden genoeg om het ontslagrecht aan te passen.

Dit artikel verscheen op 6 oktober 2007 in het tijdschrift FEM Business