Zinloze handel in CO2-emissierechten

Door Hans Labohm

4 mei 2006

De recente 'crash' van de markt voor CO2-emissierechten toont aan dat we hier met een heel bijzondere markt hebben te maken. Wat was het doel van die markt ook al weer? Een vermindering van de opwarming van de aarde op relatief goedkope, marktconforme wijze. Maar er zal nooit kunnen worden aangetoond dat dat doel is bereikt. Wat is dan nog de zin van die markt?

De afgelopen weken zijn prijzen voor de rechten op uitstoot van CO2 gehalveerd. Dit roept herinneringen op aan de speculatieve tulpenhandel in de zeventiende eeuw toen de oorspronkelijk uit Turkije afkomstige tulp in Nederland werd geïntroduceerd. Voor deze exotische bloembollen werden al gauw enorme bedragen geboden. In 1637 stortte de tulpenhandel echter in waarbij vele kooplieden grote sommen gelds verloren.

De waarde van CO2-emissierechten is kritisch afhankelijk van een door overheden bepaald systeem van emissieplafonds voor (meestal grote) bedrijven. Zijn deze ruim gesteld, dan zullen bedrijven daar onder blijven en hun overgebleven uitstootrechten aan andere bedrijven die hun plafond overschrijden, kunnen verkopen. Als echter alle bedrijven onder hun plafond blijven, zullen die emissierechten slechts weinig waard zijn, omdat er geen kopers zijn.

Bij de internationale onderhandelingen over de vaststelling van nationale plafonds zullen landen voor een dilemma staan. Enerzijds wensen zij de CO2 uitstoot terug te dringen. Anderzijds wensen zij hun industrie zo veel mogelijk te vrijwaren van de schadelijke economische konsekwenties daarvan. Te oordelen naar het recente koersverloop lijkt de tweede doelstelling (vooralsnog) te hebben geprevaleerd. Dat blijkt bijvoorbeeld ook bij de toekenning van gratis CO2-uitstootrechten bij de pogingen tot het aantrekken van nieuwe industrieën, zoals de Sabic naftakraker in Limburg.

Het systeem van verhandeling van emissierechten zet pas zoden aan de dijk als de uitstootplafonds relatief laag zijn en alle landen ter wereld er aan mee doen. Dat laatste is niet het geval: nú niet en ook in de toekomst niet.

Het afkoelend effect van het systeem op de (vermeende) opwarming van de aarde, zal echter nihil zijn, zó klein dat het - volgens de berekeningen van de voorstanders van het systeem - geheel verdwijnt in de 'ruis' van de jaarlijkse fluctuaties van de gemiddelde wereldtemperatuur.

De landen die het meest CO2 uitstoten, zoals de VS, Australië, China en India, hebben verklaard niet mee te zullen doen. Canada heeft zich vorige week bij deze groep aangesloten. Dat betekent dat Europa, plus nog een aantal andere landen, geïsoleerd staan wat betreft hun emissiehandelssysteem, waarvan is afgesproken dat het tot 2012 doorloopt. Voor de periode daarna rijst de vraag of Europa-plus daarmee zal moeten doorgaan. Het afkoelend effect van het systeem op de (vermeende) opwarming van de aarde, zal echter nihil zijn, zó klein dat het - volgens de berekeningen van de voorstanders van het systeem - geheel verdwijnt in de 'ruis' van de jaarlijkse fluctuaties van de gemiddelde wereldtemperatuur.

Zou Europa-plus dóórgaan dan heeft dat ernstige konsekwenties voor zijn concurrentiepositie, terwijl het klimaateffect nog steeds nihil blijft. Zouden de economische en politieke kaarten zó liggen dat het er naar uitziet dat Europa in 2012 niet alléén zal doorgaan, dan rijst de vraag of het systeem dan niet maar beter al eerder, dus op korte termijn, kan worden afgeschaft. Hoe het balletje ook zal rollen, de koersimplicaties van de verschillende scenario's voor de emissierechten zullen 'gefundenes Fressen' zijn voor marktanalisten.

Gelukkig werkt het weer mee; of, nauwkeuriger gezegd, de gemiddelde wereldwijde temperatuur. Sinds de piek van 1998 is geen opgaande tendens meer waargenomen.



Hans Labohm

Gepubliceerd in Het Financieele Dagblad van 4 mei 2006.
De auteur is econoom en publicist.