Het nieuwe zorgstelsel: concurreren om de slechtste zorg

Door Henry Sturman

13 april 2005

Volgend jaar wordt het nieuwe zorgstelsel van kracht. Met moderne newspeak wordt dit gepresenteerd als een verandering in de richting van meer marktwerking en meer keuzevrijheid. Maar in feite komt het op het omgekeerde neer. Het nieuwe stelsel komt erop neer dat iedereen verplicht in het ziekenfonds moet. Er komt immers een basispakket waarvoor iedereen verplicht verzekerd is dat ongeveer overeenkomt met de dekking van het huidige ziekenfonds. Het is al erg genoeg dat arme mensen verplicht in het ziekenfonds zitten, maar deze verplichting wordt nu alleen maar uitgebreid zodat straks rijkere mensen ook verplicht in het superziekenfonds zitten.

Dus de keuzevrijheid neemt alleen maar af. Ten eerste zijn particulier verzekerden straks niet meer vrij om een ander basispakket te kiezen dan het pakket dat verplicht wordt (hoewel je nog wel de vrijheid hebt om wel of niet te kiezen voor aanvullende pakketten). En ten tweede kun je er niet meer voor kiezen om je niet te verzekeren en zelf het risico voor eventuele ziektekosten te dragen, bijvoorbeeld door een eigen spaarpotje. Uit gegevens van het CBS blijkt dat het aantal mensen dat bewust niet verzekerd is tegen ziektekosten, omdat ze de premie te hoog vinden, de afgelopen tien jaar ruim verdubbeld is (bron: De Volkskrant, dinsdag 22 maart 2005). De vrijheid om die keuze te maken wordt mensen straks dus ontnomen.

'In naam is het [nieuwe zorgstelsel] particulier, maar in werkelijkheid zijn alle belangrijke aspecten door de overheid gepland, waardoor er weinig overeenkomsten met een echte markt zijn.'

Zoals zo vaak in Nederland lijkt dit nieuwe stelsel op een markt, omdat het door particuliere verzekeringsmaatschappijen zal worden uitgevoerd. Maar aangezien die particuliere maatschappijen opereren binnen het strikte plan van de overheid blijft het toch een overheidssysteem - een nationaal zorgstelsel dat aardig in de richting gaat van nationale zorgstelsels in communistische landen zoals Cuba. In naam is het particulier, maar in werkelijkheid zijn alle belangrijke aspecten door de overheid gepland, waardoor er weinig overeenkomsten met een echte markt zijn.

Zo mogen verzekeringsmaatschappijen wel zelf hun premie bepalen, maar ze mogen niet discrimineren in prijs en zijn verplicht iedereen te accepteren voor de basisverzekering. Dat wil zeggen dat ze niet alleen jonge gezonde mensen moeten accepteren, maar ook oudere mensen die een veel groter beroep doen op de zorg. Zelfs mensen die al ziek zijn moeten worden geaccepteerd voor dezelfde premie als die van gezonde mensen.

Dit heeft niets met een verzekering te maken, maar is een socialistisch nivelleringssysteem. Bij een echte verzekering hangt immers je premie af van het risico. Maar dit is een systeem waarbij jonge en gezonde mensen moeten meebetalen aan de kosten van oude en ongezonde mensen. Verzekeraars zijn verplicht dezelfde prijs te rekenen aan mensen die heel veel zorg zullen consumeren als aan mensen die heel weinig zullen consumeren. Dit is even absurd als een wet die slagers zou verplichten iedereen een vast bedrag van 100 euro per maand in rekening te brengen, ongeacht hoeveel biefstukken en kippenpootjes iemand afneemt.

Het is de bedoeling dat verzekeringsmaatschappijen met elkaar kunnen concurreren op prijs en service. Maar er zullen hele rare dingen gaan gebeuren met een systeem dat zo krom is als dit. Er zijn enorme verschillen tussen de ziektekosten van jonge gezonde mensen en oude ongezonde mensen. Dat betekent dat de verzekeringsmaatschappijen die de meeste jonge en gezonde mensen en de minste oudere en ongezonde mensen weten binnen te halen de meeste winst zullen maken. En maatschappijen die relatief veel oude en ongezonde mensen verzekeren zullen failliet gaan, omdat hun kosten de pan uit zullen reizen.

'Wat we nodig hebben is een echte markt op gezondheidsgebied, zodat consumenten kunnen profiteren van de voordelen van een echte markt en echte concurrentie: keuze, service, efficiëntie en relatief lage prijzen.'

Dus geen enkele verzekeraar zal nog adverteren in ouderenbladen. En ze zullen ook niet meer geneigd zijn te adverteren in gemiddelde kranten en tijdschriften, of op TV, omdat ze dan ook het risico lopen niet alleen jongeren en gezonden te bereiken maar ook ouderen en ongezonden. Dus waarschijnlijk zullen alle verzekeringsmaatschappijen alleen nog maar adverteren in jongerenbladen en op fitnessverenigingen.

Verder zal de concurrentie ervoor zorgen dat de service van alle verzekeringen naar beneden keldert. Als je namelijk slechte service levert kun je je premie verlagen. Daarmee trek je meer jongeren en gezonden aan, want die worden toch weinig ziek. Dus zullen die de slechte service bij ziekte op de koop toe nemen en blij zijn met de lagere premie. Maar ouderen en anderen die vaak ziek zijn zullen liever goede service krijgen als ze ziek zijn, en bereid zijn daar wat extra premie voor te betalen. Zo ontstaat er een tweedeling, waarbij de maatschappijen met de slechtste service de meeste jongeren en gezonden aantrekken, waardoor hun kosten dalen en ze hun premies nog verder kunnen verlagen. De maatschappijen met de beste service trekken steeds meer ouderen en zieken aan, waardoor hun kosten gigantisch stijgen. Daardoor zullen ze hun premies zodanig moeten verhogen dat ouderen en zieken dan toch maar liever overstappen naar een goedkopere maatschappij met minder service. Maatschappijen die toch doorgaan met goede service geven zullen failliet gaan.

Wat er nodig is is niet meer overheidsplanning onder het mom van markt. Wat we nodig hebben is een echte markt op gezondheidsgebied, zodat consumenten kunnen profiteren van de voordelen van een echte markt en echte concurrentie: keuze, service, efficiëntie en relatief lage prijzen. Daarvoor is het niet alleen nodig om de verzekeringsmarkt volledig vrij te laten, het is ook nodig om ziekenhuizen en alle andere aspecten van de zorg te privatiseren en vrij te laten. Een echte markt betekent de afwezigheid van een overheidsplan, de afwezigheid dus van een zorgstelsel.

Naschrift 4 mei 2005: Ik heb inmiddels begrepen dat de overheid een soort overhevelingssysteem gaat toepassen waardoor de perverse effecten die ik beschrijf (alleen adverteren in jongerenbladen, concurreren op de slechtste kwaliteit) waarschijnlijk toch niet, of alleen in verminderde vorm, zullen voorkomen. Afhankelijk van de postcode, leeftijd en het geslacht zullen verzekeringsmaatschappijen die veel 'goedkope' groepen in hun bestand hebben geld moeten overdragen aan maatschappijen met veel 'dure' groepen. Als die compensatie perfect werkt, dan biedt het geen speciaal voordeel meer om vooral jonge en gezonde verzekerden te hebben en vervalt mijn argument voor de genoemde effecten. Het is moeilijk te voorspellen wat er precies gaat gebeuren met zo'n complex systeem. Maar het zou kunnen dat bepaalde vreemde effecten op dit gebied toch nog zullen voorkomen. Zo zouden verzekeraars bijvoorbeeld toch nog kunnen kiezen vooral te adverteren in fitnessbladen en daarmee hopen vooral mensen aan te trekken die relatief gezond zijn ten opzichte van hun leeftijdsgenoten.

Henry Sturman

Gerelateerde links:
- Hans-Hermann Hoppe: A Four-Step Health-Care Solution
- Artikelen over gezondheidszorg op Meervrijheid