14 oktober 2004
Filips had veel geld nodig om oorlog te kunnen voeren tegen de Turken die voortdurend zijn rijk bedreigden. Toen kreeg hij er ook nog de onlusten in onze gewesten bij.
Voor het bezettingsleger dat hij daarvoor nodig had, introduceerde zijn onderchef Alva in 1569 drie nieuwe belastingen, die door de onrustige provincies zelf moesten worden opgebracht. Het ging om een btw van 10 procent, een overdrachtsbelasting van 5 procent en om een eenmalige vermogensbelasting van 1 procent. Alva kreeg het er niet door, maar de onmin over de tiende, de twintigste en de honderdste penning was naast de strijd om de godsdienstvrijheid de belangrijkste reden voor de opstand van de tien 'Zeventien Provinciën', die bij ons tot de vorming van de Republiek leidde.
Het was het grootste, maar niet het laatste belastingoproer in Nederland. In de jaren 1747-1748 richtte de onvrede over de willekeur van de regentenoligarchie zich in belangrijke mate op de belastingpachters, die de indirecte belastingen inden, om niet te zeggen afpersten. Bij het Pachters-oproer vielen doden, huizen van de pachters werden geplunderd en het stelsel werd herzien.
Het is merkwaardig dat de belastingoproeren lang achter ons liggen, terwijl de overheid tegenwoordig heel wat meer van de burgers en bedrijven afneemt dan de regenten in de achttiende eeuw deden of de Spaanse landsheer in de zestiende eeuw van plan was. Zelfs een eeuw geleden waren de overheidsuitgaven nog maar eentiende van het bruto binnenlands product (bbp), terwijl die nu ongeveer de helft van het bbp zijn. Zelfs volgens een minimale definitie, de collectieve lastendruk, haalt de overheid nog altijd een kleine 40 procent bij de burgers en bedrijven weg. Voordat het inmiddels verguisde paarse kabinet de lastendruk liet zakken, was het zelfs nog meer.
Het blijft vreemd dat burgers van een land dat zich vrijvocht naar aanleiding van het opleggen van als zeer zwaar ervaren belastingen, nu zo mak als een lammetje ruwweg de helft van wat er wordt verdiend, doorgeeft aan de overheid. Er is ons sluipenderwijs aangeleerd dat dit normaal is. Erger nog, de staat met al zijn vertakkingen is erin geslaagd om ons het gevoel te geven dat belastingen goed zijn.
Het blijft vreemd dat burgers van een land dat zich vrijvocht naar aanleiding van het opleggen van als zeer zwaar ervaren belastingen, nu zo mak als een lammetje ruwweg de helft van wat er wordt verdiend, doorgeeft aan de overheid. |
Syp Wynia is columnist en redacteur van het opinietijdschrift Elsevier.
Syp Wynia heeft geruime tijd als journalist gewerkt voor de politieke redactie van het Parool en is later werkzaam geweest in Brussel. Deze ervaringen hebben hem veel kennis verschaft over zowel de nationale als internationale politiek. De opgedane kennis komt uitstekend van pas bij zijn huidige werk bij Elsevier, waar hij in zijn columns het beleid van de overheid aan een zeer kritische blik onderwerpt. In 2004 sprak hij over Europa op het politiek café van MeerVrijheid. Wynia is niet verbonden aan de Stichting MeerVrijheid.